त्या मंत्राचा आवाज जसाजसा गूंजत गेला, काळसर वलय थबकू लागलं… आणि धैर्यसिंहच्या आठवणी पुन्हा जुळू लागल्या.
"संध्या…" त्याने हळूच उच्चारलं. "माझं नाव आठवलं."
संध्या जवळ आली, त्याचा हात पकडला.मात्र, पाठीमागून कोणीतरी कुजबुजलं…
"एक नाव दिलंस… पण दुसरं घ्यावं लागेल."
तेव्हा कळलं, अजून एक आत्मा मुक्त व्हायचा होता… पण त्यासाठी कोणीतरी बळी द्यायचा होता.
त्या रात्री स्मशानात वाऱ्याचा आवाज थांबला होता… पण हवेत एक विचित्र दबाव होता, जणू काहीतरी थांबून आहे एखादं न सांगितलेलं सत्य!
संध्या आणि धैर्यसिंह अजूनही त्या अर्धवट विदीपासून दूर गेले नव्हते, कारण "बळी" चा निर्णय कोणी घेतला नव्हता.
"तो आत्मा कोणाचा आहे?" संध्याने विचारलं.
धैर्यसिंहने नजरेने स्मशानाच्या मध्यभागी इशारा केला. तिथं एक धूसर आकृती उभी होती, शांत… पण त्याच्या डोळ्यात अंग चिरकवणारा आक्रोश दडलेला.
"हा आत्मा… माझाच एक भाग आहे," धैर्यसिंह कुजबुजला. "मी एक वेळा मृत्यू ओलांडला… पण त्या क्षणी, माझं काहीतरी मागे राहिलं होतं."ती धूसर आकृती म्हणाली.
आकृती जवळ येऊ लागली. तिचं रूप आता स्पष्ट होतं एक असहाय बालक, चेहरा कोऱ्या कागदासारखा, पण डोळ्यात काळं पाणी.
"हा तुझ्या आत्म्याचा भूतकाळ आहे…" ज्याने तुझ्या आतल्या भयाला जन्म दिला."संध्या म्हणाली"
"हो, आणि तोच आता पूर्ण होण्यासाठी बळी मागतोय," धैर्यसिंह म्हणाला.
तेवढ्यात आजूबाजूची स्मशानवृक्षं हलू लागली. जमिनीखालून एक पुन्हा विचित्र प्रकाश उठला, आणि आवाज घुमला.
"बळी हवा… नाहीतर मृत्यू अपुरा राहील!"
धैर्यसिंहने संध्याकडे पाहिलं. तिच्या डोळ्यात एक निश्चय होता.
"मी तयार आहे… बळी द्यायला."
"नाही!" धैर्यसिंह तिच्या समोर उभा राहिला. "ही वेळ फक्त माझी आहे. मी स्वतःच माझ्या भयाला सामोरा जाईन."
धैर्यसिंहने डोळे मिटले ,"घे... माझा हा अधुरा भाग… पण संध्याला वाचव."म्हणत त्याचा भूतकाळातील आत्म्याचा समोर उभा राहिला. त्या क्षणी तो अंधाराचा गडद पट एक क्षण थांबला… आणि धैर्यसिंहचा एक टोकदार किंकाळीत संपलेला श्वास हवेत विरून गेला
स्मशानात क्षणभर शांतता पसरली… एक भयानक शांतता, जी कधीही विस्फोटक होऊ शकते.
धैर्यसिंहचा देह खाली कोसळला होता. त्याचं शरीर स्थिर, पण चेहऱ्यावर एक विचित्र शांत भाव… जणू त्याने स्वतःच्या आतल्या अंधाराशी युती केली होती.
संध्या धावत त्याच्याजवळ आली"धैर्यसिंह!" ती किंचाळली, त्याच्या छातीकडे कान लावला. हृदयाचा ठोका… होता! पण मंद… अतिशय मंद!
"तो अजूनही लढतो आहे…" ती पुटपुटली.
तेवढ्यात आजूबाजूच्या झाडांच्या फांद्या पुन्हा उसळल्या. अंधार पुन्हा गडद झाला. त्या बालकाच्या आकृतीच्या डोळ्यातून अश्रू वाहू लागले… पण ते लाल होते.
"बळी स्वीकारला गेला… पण पूर्णत्व अजून नाही," एक भयाण आवाज हवेत घुमला.
संध्याने धैर्यसिंहला घट्ट पकडले. "मी तुला जाऊ देणार नाही! तुझं अर्धवट सत्य, मी पूर्ण करीन."
स्मशानाच्या मध्यभागी, जिथे त्या आत्म्यांचं त्रिकोण बनलं होतं, तिथं पुन्हा एक नवं चिन्ह उमटलं. हे चिन्ह त्यांच्यातल्या नात्याचं होतं – मृत्यूला झिडकारणाऱ्या प्रेमाचं, त्यागाचं आणि सत्याच्या शोधाचं!
तेवढ्यात धैर्यसिंहच्या शरीरात एक कंप झाला. त्याने डोळे उघडले – पण त्याच्या डोळ्यांत आता पूर्वीची भीती नव्हती. फक्त शांत प्रकाश होता.
"मी परत आलोय…" तो कुजबुजला.
संध्याच्या डोळ्यात पाणी आलं. पण त्यांच्या समोर अजून एक छाया उभी होती… तीच, जी नेहमी अंधाराच्या शेवटी उभी राहते मृत्यूची खरी आकृती.
धैर्यसिंह उठला… त्याच्या अंगाखांद्यावर जळालेल्या ओळी होत्या, पण डोळ्यांत केवळ एक तेज होता – अखंड सत्याचं तेज. संध्याने त्याचा हात धरला, तिचा स्पर्श थरथरत होता, पण विश्वास ठाम होता.
"आपण अजून संपलो नाही…" धैर्यसिंह म्हणाला.
तेवढ्यात त्या गडद छायेतून ती अंतिम आकृती पुढे आली. तिच्या चेहऱ्यावर हाडांखेरीज काहीच नव्हतं… पण डोळ्यांत काळाच्या पल्याडचं ज्ञान.
"माझं अंतिम स्वरूप पाहायचं धैर्य आहे का?" तिने विचारलं.
धैर्यसिंहने पुढे पाऊल टाकलं. "तू मृत्यू आहेस. पण मी जीवनाचं अपूर्ण सत्य आहे!"
त्या क्षणी अवकाश काळवंडला… सर्व आत्मा पुन्हा प्रकट झाले त्यांच्या किंकाळ्या, त्यांच्या आक्रोशात एका युगाचं शाप लपलेला होता.संध्या तशीच समोर उभी राहिली, तिच्या डोळ्यांतून अश्रू निघाले तेव्हा, तिच्या हातात अचानक एक तेजस्वी मंत्रलेखन प्रकट झालं त्या ग्रंथाचा उर्वरित भाग.
"हे शेवटचं पान आहे… पण शेवट अजून नाही." ती म्हणाली आणि त्या आकृतीवर मंत्र जोरात फेकला.
भयाण गर्जना झाली!ती काळोखी आकृती किंचाळली, तिच्या अस्तित्वाच्या शतांश तुकड्यांमध्ये फाटत गेली… आत्मे एकामागून एक मुक्त होत गेले, स्मशानाच्या ज्या जमीनीने मृत्यू पिऊन घेतला होता, तिथे आता शांतीचं झाड उगम पावलं.
धैर्यसिंह आणि संध्या – दोघं एकमेकांचा हात घट्ट पकडून, त्या स्मशानाच्या वळणावरून बाहेर पडले. मागे फक्त शांतीचा मंद प्रकाश आणि मुक्त आत्म्यांचा एक आशीर्वाद राहिला
आकाशात एक मंद केशरी झुळूक पसरली होती. मृत्यूनं मागं वळून पाहिलं… आणि शांततेचं झाड साक्षी होतं.पण…तेवढ्यात त्याच्या हातातलं संध्याचं स्पर्श थंड झाला… आणि हातातून निसटला!"संध्या!" धैर्यसिंह किंचाळला.पण ती तिथे नव्हती.
त्याने आजूबाजूला पाहिलं… फक्त धुके, काळोख… आणि मृत्यूसारखी शांतता..तेव्हाच स्मशानाच्या खोल भागातून एक गूंजणारा आवाज उमटला
"धैर्य… माझी तुझी साथ… कदाचित इथपर्यंतच होती…" संध्याचा आवाजात प्रेमही होतं… पण आतून खोलवर चटका देणारी वेदना सुद्धा.
"नाही! संध्या! तू कुठे आहेस?" तो ओरडला. पण आता सर्वत्र मौन पसरलं होतं.
क्षणभरातच त्याला जाणवलं…ती संध्या… जी इतके दिवस त्याच्या सोबत होती, भयाला सामोरी जात होती, ग्रंथ वाचत होती…ती खरी संध्या नव्हती.तीसुद्धा त्या स्मशानातील एका अडकलेल्या आत्म्याची छाया होती… जी फक्त स्वतःच्या मुक्तीसाठी त्याची मदत करत होती.
संध्याची आत्मा गेली आणि स्मशानात धैर्यसिंह शांतपणे उभा होता स्मशानात शांतता पसरली होत
"माझी तुझी साथ कदाचित इथपर्यंतच होती…"तिचा तो शेवटचा आवाज अजून त्याच्या कानात घुमत होता.
"नाही… तू खरी होतीस… तू इथे होतीस…" धैर्यसिंह पुटपुटला.
तो तिथेच कोसळला, हातांनी जमिनीचा आधार घेतला. त्या जमिनीखालून एक थंड हवेतला झोत त्याच्या शरीराला स्पर्शून गेला आणि अचानक…त्याच्या समोरच्या जमिनीतून एक काळसर छायेत लिपलेली आकृती वर यायला लागली.
धैर्यसिंह थरथरला. पण त्या आकृतीचं रूप जसजसं स्पष्ट व्हायला लागलं, त्याचं काळीज धडधडायला लागलं ती दुसरी तिसरी कोणी नव्हती तर ते सांध्याच रूप होत.
पण तिचा चेहरा… पूर्णपणे वेगळा. डोळ्यांभोवती काळे वर्तुळे, कपाळावर फाटलेला हळदीचा डाग, ओठांवर वेदनेची छाया… आणि हातात अर्धवट विरलेली मेहंदी.
"तू… संध्या…?" त्याने विचारलं.
ती फक्त हसली. ते हसू… माणसाचं नव्हतं.
"मी कधीच इथून बाहेर गेले नाही, धैर्य…" ती म्हणाली. "तू जिच्याशी बोलत होतास… ती मी नव्हते. पण मी तुझ्या आत शिरले होते… तुझ्या विश्वासात, तुझ्या आशेत…"
धैर्यसिंह मागे सरकला. त्याला आता त्या प्रत्येक क्षणाची आठवण झाली ज्यावेळी संध्या नेमक्या वेळेस प्रकट झाली, तिने मंत्र दिले, ती कधीच थकली नाही ती मानव नव्हती.
"तू मला मुक्त केलंस, धैर्य. आता माझा शेवट खरा झाला."संध्याचा आत्म्याचा आवाज गुंजला आणि काही क्षणातच तिचा आवाज हळूहळू विरत गेला.
धैर्यसिंह बघत राहिला जणू अदृश्यतेच्या वेशीत ती धुरात मिसळत गेली.मागे फक्त त्या मेहंदीचा वास राहिला.
संध्या… तू खरंच मुक्त झालीस का? की… अजूनही कुठेतरी आहेस?" तो स्वतःशी बोलला.तेवढ्यात…
जमिनीखालून एक धक्का बसल्यासारखं काहीतरी झालं.
जमिनीखालून एक धक्का बसल्यासारखं काहीतरी झालं.
स्मशानाच्या चहुबाजूला जमिनीतून काळसर फट तयार होत गेल्या… आणि त्या फटांतून अनेक अस्पष्ट आकृती वर यायला लागल्या – वेडसर, जखमी, आक्रोश करणाऱ्या आत्म्यांच्या छाया!
त्यांच्या आवाजात भीती नव्हती… भुकेचा झणझणीत करुण स्वर होता.
"हा ग्रंथ… अधुरा आहे…" एक कुजलेला आवाज पुटपुटला.
धैर्यसिंहने मागे वळून बघितलं जिथे सांध्याची आत्मा विरत गेली होती तिथे आता एक पुरातन ग्रंथ अर्धवट उघडलेला पडलेला होता. त्यावरून काळसर वास येत होता, जणू ती पानं रक्तानं लिहिलेली होती.
"माझं काम अजून संपलेलं नाही…" धैर्यसिंहने शांतपणे तो ग्रंथ उचलत म्हटल.
त्या अर्धवट ग्रंथाची उष्ण तापलेलं पान त्याच्या हातात जळत असावं, इतकं थरथरत होतं. पण त्याच्या नजरेत आता निर्धार होता भीती पिळवटून निघून गेली होती.
"आमचं ऐक… आम्हाला न्याय हवा आहे"कोण दिलं आम्हाला हे शापित अस्तित्व?"त्या काळाच्या बळी ठरलेल्या आत्म्यांचा आवाज ऐक!"स्मशानाच्या फटींमधून येणारे आत्म्याचे आवाज त्याला घेरत होते
धैर्यसिंहने ग्रंथाचं पुढचं पान उघडलं.त्यावर लिहिलं होतं"ज्याने मृत आत्म्यांना ऐकून घेतलं, त्यालाच त्यांचं शापित भविष्य बदलण्याची चावी मिळते."ते वाचताक्षणी स्मशानात वाऱ्याचा एक जोरदार झोत फिरला, आणि आत्म्यांच्या आकृत्या स्थिर झाल्या.
त्यांच्या चेहऱ्यावरचं वेदनेचं आवरण जरा मवाळ झालं.
त्यांच्या चेहऱ्यावरचं वेदनेचं आवरण जरा मवाळ झालं.
"धैर्यसिंह… आम्ही त्या वेळचे खरे दोषी नाही आमच्यावर लादले गेले ते कलंक… तू खरा न्याय देणार का?"एक वृद्ध आत्मा पुढे येत म्हणाला.
धैर्यसिंहने डोळे मिटले."माझी साथ इथपर्यंत होती… पण तुझा सत्याचा मार्ग तुलाच चालायचा आहे."
त्याच्या मनात सांध्याचा आवाज घुमत राहिला:
त्याच्या मनात सांध्याचा आवाज घुमत राहिला:
"हो. मी तुमचं ऐकणार. मी हा ग्रंथ पूर्ण करणार… आणि यातून बाहेर काढणार तुम्हाला."त्याने उत्तर दिलं, धीटपणे, स्पष्ट शब्दांत ,
अचानक स्मशान थरथरलं… आणि त्या अंधाऱ्या आकाशातून एक तेजस्वी प्रकाश खाली उतरू लागला.
ते तेज जे स्मशानात उतरलं, तो प्रकाश नव्हता… तो होता स्मृतींचा धुरकट पडदा.
धैर्यसिंहच्या डोळ्यांसमोर आता काही अस्पष्ट दृश्यं तरळू लागली जळणाऱ्या वाड्यांचे तुकडे, गावकऱ्यांचा गोंधळ, आणि एक व्यक्ती… डोक्यावर झगा, चेहऱ्यावर काळं वस्त्र… आणि हातात तोच ग्रंथ.
"हा तोच ग्रंथ होता?" धैर्यसिंह पुटपुटला.
एक वृद्ध आत्मा पुढे सरकला, ज्याचे डोळे आता ओळखीचे वाटत होते.
"हा ग्रंथ आमच्या मृत्यूचा साक्षीदार आहे. पण त्याच वेळी, तो आमच्या फसवणुकीचाही इतिहास आहे…"
वृद्ध आत्मा म्हणाला.
वृद्ध आत्मा म्हणाला.
"कसली फसवणूक?"धैर्यसिंहने विचारलं,
"आम्ही दोषी नव्हतो… आमच्यावर लादले गेलेले आरोप, ते खोटे होते. आणि त्या काळातल्या एका ब्रह्मवाडीच्या साधूने… सत्य दाबलं. त्याच्या मंत्रांनी आम्हाला इथे अडकवलं कैद केलं या ग्रंथात."
त्यांना मुक्त करण्याचा मार्ग फक्त तुला सापडेल,धैर्यसिंहच्या मनात सांध्याचा आवाज पुन्हा घुमला:
धैर्यसिंहने पुढचं पान उघडलं. त्यावर रक्ताने कोरलेलं एकच वाक्य:
"सत्य जेव्हा ओठांवर येतं, तेव्हा मृत्यूची बेडी तुटते."
"हे आत्मांनो, मी तुमचं सत्य जगासमोर मांडणार आहे! तुमच्यावरचा कलंक पुसणार आहे!"धैर्यसिंहने पुस्तक उंच धरत जोरात ओरडला.
तेव्हा स्मशानात एक वेगळीच ऊर्जा उसळली… हवेत एक उष्णता पसरली,तेवढ्यात स्मशानाच्या एका कोपऱ्यातून अचानक कुंद हसू घुमलं…ते हसू संध्याचं नव्हतं. ते वेगळं होतं – थंडगार, भेदक आणि पूर्णतः निर्जीव.
धैर्यसिंह मागे वळला. त्या गडद धुक्याच्या पलीकडून एक स्त्री आकृती पुढे आली. तिच्या कपाळावर भस्म होतं, केस विस्कटलेले, आणि डोळे – पूर्ण पांढरे.
"तू… तू कोण?" धैर्यसिंह एक पाऊल मागे सरला.
"मी… संध्या नाही." ती आकृती हसली. "पण माझं रूप तुझ्या सांध्यासारखं आहे ना?"
धैर्यसिंहच्या हृदयात काटा उतरला.
"संध्या… ती खऱ्याखुऱ्या आत्म्यांमध्ये होती. पण तिचा आत्मा इथे कैद झाला… आणि मी? मी तिच्या आठवणींचं सावट बनले. ती गेली, आणि तिचं दुःख माझं अस्तित्व बनलं."
तेवढ्यात धैर्यसिंहच्या काही तरी आठवलं, त्याला मार्ग दाखवणारी संध्या, तिला वाटणाऱ्या वेदना, तिचा स्पर्श… सगळं एका आत्म्याचं अर्धवट अस्तित्व होतं.
"तू मला मदत का केलीस?" तो त्या सांध्यासारख्या दिसणाऱ्या आत्म्याकडे बघत म्हणाला.
"कारण… संध्याच्या मनात तुझ्यासाठी प्रेम होतं. आणि तेच प्रेम माझ्यात उतरलं." बोलता बोलता ती आकृती हळूहळू विरत गेली.आणि.स्मशानात पुन्हा शांतता उतरली.
धैर्यसिंह गप्प उभा होता. हातातला ग्रंथ बंद केला… पण त्याच्या मनात एकच प्रश्न घुमत होता संध्या अजूनही कुठे अडकली आहे का?
स्मशानाच्या त्या थिजलेल्या शांततेत एक क्षीण आवाज ऐकू आला“धैर्य…”
आवाजा सरशी धैर्यसिंहने कान टवकारले. तो आवाज फक्त हाक नव्हती तर तो आठवणींनी भरलेला, प्रेमानं ओथंबकेली जणू भावनाच होती.
“संध्या?” त्याने किंचाळत धुक्याच्या दिशेने धाव घेतली.
पण प्रत्येक पाऊल धुक्याला अधिक दाट करत होतं. आणि मग… त्याला दिसली एक आकृती.संध्याचंच रूप, पण या वेळी तिच्या चेहऱ्यावर वेदना नव्हत्या…
तिथे होती एक हसरी शांतता.
पण प्रत्येक पाऊल धुक्याला अधिक दाट करत होतं. आणि मग… त्याला दिसली एक आकृती.संध्याचंच रूप, पण या वेळी तिच्या चेहऱ्यावर वेदना नव्हत्या…
तिथे होती एक हसरी शांतता.
“संध्या! तू… जिवंत आहेस?”
“नाही, “मी कधीच गेले… पण माझं प्रेम तुला इथवर आणण्यासाठी पुरेसं होतं.”ती म्हणाली,
धैर्यसिंहचे डोळे पाणावले.
“तू म्हणाली होतीस, साथ इथपर्यंत होती…”
“हो. कारण पुढचा मार्ग तुलाच चालायचा आहे. आता तू मुक्त आहेस. पण मी अजूनही नाही.”ती म्हणाली तेवढ्यात जमिनीखालून एक अंधारी शक्ती उठली.
संध्याचं शरीर त्यात खेचलं जाऊ लागलं.
संध्याचं शरीर त्यात खेचलं जाऊ लागलं.
“नाही! संध्या!”
“धैर्य, थांब… आता मी घाबरत नाही. आता माझं प्रेमच माझं शस्त्र आहे.”
तिने त्याच्या दिशेने एक हलकी स्मितहसू केली. आणि क्षणात ती काळोखात विरून गेली.
सर्वत्र पुन्हा एकदा भयावह शांतता पसरली होती.
धैर्यसिंह त्या ओसाड स्मशानाच्या मध्यभागी शांत बसलेला पण आतून कोसळलेला.
धैर्यसिंह त्या ओसाड स्मशानाच्या मध्यभागी शांत बसलेला पण आतून कोसळलेला.
माझं प्रेमच माझं शस्त्र आहे."त्याच्या कानात अजूनही संध्याचा शेवटचा आवाज घुमत होता "
अचानक, त्याच्या आजूबाजूचा काळोख हलू लागला.
जणू काळोख काहीतरी बोलू पाहत होता.
जणू काळोख काहीतरी बोलू पाहत होता.
"तू तिचं प्रेम वापरून इथून निघालास… पण या भूमीला अजून तुझी गरज आहे."त्याच्या पाठीमागून एक कुजबुजती सावली सरकत आली.
धैर्यसिंहने मागे वळून पाहिलं सावलीमध्ये एक शून्य चेहरा. काही ओळख नसलेली आकृती, पण तिच्या शरीरात स्मशानातील हजारो आत्म्यांचं कंपन् होतं.
"माझा मार्ग संपला," धैर्यसिंह थकलेल्या आवाजात म्हणाला.
"नाही,"तो आता सुरू होतो." त्या आकृतीने उत्तर दिलं,
तेवढ्यात त्याच्या समोरच्या जमिनीवर काहीतरी उमटलं.
एक लहानसं बाळ, काळोखात जन्मलेलं…त्याच्या भोवती चंद्रकळा, राखेच्या वर्तुळांत फिरत होत्या.
एक लहानसं बाळ, काळोखात जन्मलेलं…त्याच्या भोवती चंद्रकळा, राखेच्या वर्तुळांत फिरत होत्या.
"ही आत्मा आहे संध्याची… आणि तुझी. प्रेमाच्या अग्नीने पुन्हा जन्मलेली."ती कुजबुजणारी सावली म्हणाली.तसे धैर्यसिंहच्या डोळ्यांतून अश्रू वाहू लागले.
"हा पुनर्जन्म आहे? की एक नवा शाप?"धैर्यसिंह ने विचारलं.
"आता तू ‘पालक’ आहेस – प्रकाशाचा आणि भयाचा."
या अंधारातून एक आवाज गुंजला.
या अंधारातून एक आवाज गुंजला.
धैर्यसिंह त्या बाळाकडे पाहत राहिला.ते बाळ रडत नव्हतं.ते फक्त त्याच्याकडे शांतपणे पाहत होतं –
डोळ्यांत एक अनामिक ओळख, जणू त्या डोळ्यांत संध्याचं प्रतिबिंब होतं.
डोळ्यांत एक अनामिक ओळख, जणू त्या डोळ्यांत संध्याचं प्रतिबिंब होतं.
"हे बाळ… खरंच तिचं आहे का?"धैर्यसिंह कुजबुजला. पण त्याच्या मनात एक वादळ चालू होतं.
तेवढ्यात स्मशानातील प्रत्येक सावली स्थिर झाली.
जणू त्या बाळाच्या अस्तित्वाने अंधारही थांबला होता.
पण एका क्षणी…त्या बाळाच्या डोळ्यांत अचानक राखेचा वावटळ उसळला!ते बाळ हसत होतं, पण त्या हास्याच्या छायेत काही तरी अस्वस्थ, अघोरी होतं…
जणू त्या बाळाच्या अस्तित्वाने अंधारही थांबला होता.
पण एका क्षणी…त्या बाळाच्या डोळ्यांत अचानक राखेचा वावटळ उसळला!ते बाळ हसत होतं, पण त्या हास्याच्या छायेत काही तरी अस्वस्थ, अघोरी होतं…
"धैर्यसिंह!"तू ज्याला वाचवलं… ते आता तुझं अंतिम भय बनणार आहे."!"त्या जुन्या शापाचा आवाज घुमला.
बाळ अचानक हवेत उचललं गेलं. त्याच्या भोवती वावटळ तयार झाली.त्याच्या पाठीमागे त्या ग्रंथाचे फाटलेले, उडणारे पाने.जमा होऊ लागले.
धैर्यसिंह त्या बाळाकडे हात पुढे करू लागला…पण
त्याचा हात त्या बाळापर्यंत पोहोचायच्या आधीच हवेत विरला.बाळ हवेत तरंगत होतं त्याच्या भोवती अंधार पसरला होता पण त्या अंधारात एक ओळखीचा स्पर्श होता – संध्येचा.
त्याचा हात त्या बाळापर्यंत पोहोचायच्या आधीच हवेत विरला.बाळ हवेत तरंगत होतं त्याच्या भोवती अंधार पसरला होता पण त्या अंधारात एक ओळखीचा स्पर्श होता – संध्येचा.
"धैर्य…"हे बाळ… हे माझं शेवटचं कार्य होतं. याला मुक्ती द्यायची आहे, नाहीतर…"एक अश्रूनिथळलेला आवाज त्याच्या कानावर पडला.तेवढ्यात बाळाने डोळे मिटले. त्याच्या कपाळावर एक अघोरी चिन्ह प्रकट झालं जसं त्या ग्रंथाच्या पहिल्या पानावर होतं.
स्मशानात पुन्हा एकदा वेदना, आक्रोश, आणि राखेचा वास भरून राहिला.आत्मा जाग्या होऊ लागले, स्मशान कंपायला लागलं.
"धैर्यसिंह! जर तू आता मागे वळलास… तर तुला सुद्धा याच वंशाचा एक हिस्सा व्हावं लागेल!"सांध्याचा आवाज पुन्हा घुमाला.
."माझं भय… माझा वारसा बनणार असेल,
तर मी त्याला भय न राहता… सत्य बनवीन!"धैर्यसिंह डोळे मिटून उभा राहिला.तो पुढे झेपावला.त्याने बाळाला उचललं. त्याचं शरीर जळत होतं, मन फाटत होतं पण त्या क्षणी, त्याच्या हातून एक तेजस्वी प्रकाश उसळला.त्या प्रकाशात सर्व अंधार वितळला,अखेर सांध्याचा चेहरा शेवटचं दिसला हसरा… शांत… मुक्त…
तर मी त्याला भय न राहता… सत्य बनवीन!"धैर्यसिंह डोळे मिटून उभा राहिला.तो पुढे झेपावला.त्याने बाळाला उचललं. त्याचं शरीर जळत होतं, मन फाटत होतं पण त्या क्षणी, त्याच्या हातून एक तेजस्वी प्रकाश उसळला.त्या प्रकाशात सर्व अंधार वितळला,अखेर सांध्याचा चेहरा शेवटचं दिसला हसरा… शांत… मुक्त…
स्मशान थांबलं. सर्व काही स्तब्ध. झाल धैर्यसिंहने त्या राखेच्या ढिगाऱ्यावर बसून बाळाला अलगद कुशीत घेतल
स्मशान पुन्हा शांत झालं होतं. राखेच्या ढिगाऱ्यावर बसलेला धैर्यसिंह, त्या बाळाला कुशीत घेऊन निश्चल बसला होता. त्याच्या डोळ्यात ना अश्रू, ना भय… फक्त एक शून्य.पण त्या शून्यात एक हालचाल होती.
बाळाने डोळे उघडले परत एकदा.
डोळ्यांत तेज नव्हतं… ते होते पूर्णतः काळे.
डोळ्यांत तेज नव्हतं… ते होते पूर्णतः काळे.
"धैर्य…"एक परिचित आवाज पुन्हा हवेत घुमला.
पण हा आवाज त्या अंतिम छायेचा होता.
पण हा आवाज त्या अंतिम छायेचा होता.
"तू वाट पाहतो आहेस संपलेली, पण प्रत्येक मुक्त आत्मा मागे एक सावली ठेवून जातो."ती छाया म्हणाली.
त्या शब्दांवर स्मशानाच्या जमिनीला पुन्हा फाट फुटली.
जमिनीखालून आवाज यायला लागले – कुजबुज, आक्रोश… आणि हसू.
जमिनीखालून आवाज यायला लागले – कुजबुज, आक्रोश… आणि हसू.
धैर्यसिंहने बाळाकडे पाहिलं.त्याच्या कपाळावरचं अघोरी चिन्ह पुन्हा जळत होतं.
बाळ आता त्याचं नव्हतं… तो एक वाहक बनला होता.
"शाप सुटलेला नव्हता , फक्त रूप बदललं होता"
बाळ आता त्याचं नव्हतं… तो एक वाहक बनला होता.
"शाप सुटलेला नव्हता , फक्त रूप बदललं होता"
तेवढ्यात त्या स्मशानाच्या दरवाज्याजवळ एक आकृती दिसली ती स्त्री होती –चेहरा झाकलेला, चाल अगम्य.
"धैर्यसिंह, "त्या बाळाला घेऊन इथून निघ… अजून वेळ आहे."ती म्हणाली
"तू कोण आहेस?"
"मी ती आहे… जिला तू अजून भेटायचा आहे
कारण ही कथा आता तुझ्या जन्माआधीची बनतेय…
शापाची पुनरुती झाली आहे."
कारण ही कथा आता तुझ्या जन्माआधीची बनतेय…
शापाची पुनरुती झाली आहे."
धैर्यसिंह स्तब्ध झाला. समोरची आकृती – तिचं अस्तित्वही वास्तव वाटत नव्हतं, तरी तिचा आवाज… तो ओळखीचा होता.
"तू कोण आहेस?" त्याने पुन्हा विचारलं.
ती स्त्री पुढे आली. चेहरा अजूनही अंधारात. "मी आहे एक काळ… जिच्यात संध्या हरवली होती."
धैर्यसिंह मागे सरकला. बाळ आता थरथरतं होतं, त्याच्या डोळ्यांतून काळं अश्रू वाहत होतं. त्या स्त्रीने हात पुढे केला.
"हा बाळ – तुझा नाही. तो एका जुन्या शापाचा परिणाम आहे. आणि संध्या… संध्या तुला मदत करत नव्हती, ती स्वतःला मुक्त करत होती."
धैर्यसिंह: "म्हणजे… तिचं प्रेम खोटं होतं?"
स्त्री: "तिनं तुला निवडलं… कारण फक्त तूच त्या शापाची पुन्हा सुरुवात करू शकतोस. आणि तुझ्या रक्तातूनच तो नाश होऊ शकतो."
तिच्या शब्दांबरोबर स्मशानात वीज चमकली. आकाश फाटल्यासारखं झालं. त्या दराड्यातून पुरातन काळाचं दार उघडलं… आणि एक मंदिरासारखा अंधाऱ्या पायऱ्यांचा मार्ग खाली उतरू लागला.
"तुला तिथेच जायचं आहे, "जिथे हा शाप सुरू झाला… तुझ्या जन्माआधी, तुझ्या अस्तित्वाच्या आधी…" ती म्हणाली,
धैर्यसिंहने बाळाला उचललं, आणि त्या अंधाराकडे पाऊल टाकलं.
जन्माआधीचं सत्य त्याच्या प्रत्येक पावलाला खुणावत होतं…
धैर्यसिंह अंधारात उतरत होता. प्रत्येक पायरीवर एक वेगळी थंडी जाणवत होती फक्त शरीरात नाही, तर आत्म्याच्या खोल कप्प्यांमध्ये.बाळाचं रडणं आता थांबलेलं होतं. त्याचं शरीर निपचित, पण डोळे उघडे… आणि त्या डोळ्यांत एक विचित्र प्रकाश.
पायऱ्या संपल्यावर समोर एक अंधुक पण विशाल दरवाजा होता जॉनप्राचीन काळाच्या शापांनी बंद झालेला होता धैर्यसिंहने हळूहळू पुढे होऊन त्या दरवाजावर हात ठेवला.त्याच क्षणी दरवाज्याच्या भिंतींवर नक्षीकाम जागं झालं वेदनांनी रेखाटलेलं, ज्यात मृत आत्म्यांचे चेहेरे हालचाल करत होते.
"हे दार तुझ्या रक्तानेच उघडेल…" मागून पुन्हा तोच आवाज.
धैर्यसिंहने स्वतःच्या तलवारीच्या टोकाने हात कापला… आणि त्या दरवाज्यावर थेंब पडले.
दरवाजा किंचाळल्यासारखा उघडू लागला.आत एक वास्तविक मंदिर होतं… पण हे देवतांचं नव्हतं हे भयाच्या अधिष्ठानाचं मंदिर होतं.मधोमध एक पाषाणमूर्ती होती संध्यासारखी दिसणारी, पण तिच्या चेहऱ्यावर फक्त एक ओळ कोरलेली होती
"ज्याने मला प्रेम दिलं, त्यानेच शाप दिला."
धैर्यसिंह पुढे गेला… आणि तेव्हा, संध्याचा आवाज पुन्हा आला "माझी कथा इथूनच सुरू झाली… आणि तुझीही."
धैर्यसिंह त्या मूर्तीसमोर उभा…होता पण त्याच्या मनात एकच विचार “संध्या खरंच कोण आहे?”
मूर्तीतील डोळ्यांतून हळूहळू काळसर अश्रू वाहू लागले. मंदिर थरथरलं… आणि संध्याचा आवाज त्याच क्षणी पुन्हा घुमला.
"मी जिच्यावर प्रेम केलं, त्याच्याच हातून माझं अंत्यसंस्कार झालं…"
धैर्यसिंह मागे सरकला. "हे असं कसं शक्य आहे…?"
त्याच्या डोळ्यांसमोर दृश्यं चमकू लागली एका राजवाड्याचं दार उघडताना… एका स्त्रीचा चेहरा, अगदी संध्यासारखा…आणि त्याच्यासारखाच एक योद्धा, पण चेहरा जळलेला.त्याच्या हातात तीच तलवार.
"तूच होतास… पूर्वजाच्या रूपात.तुझ्या हातूनच माझा मृत्यू झाला, धैर्य…म्हणून मी या स्मशानाच्या मंदिरात अडकले…"संध्याचा आवाज आता वेदनांनी भरलेला होता.
धैर्यसिंहचे पाय हादरले."मग मी आता काय करू?"
"त्या मूर्तीला मिठी दे…पुन्हा प्रेम दे, जेव्हा शापात जन्म घेतोतेव्हा प्रेमातूनच मुक्त होतो. सांध्याची आत्मा म्हणाली.
त्याने डगमगत्या पावलांनी मूर्तीला स्पर्श केला…
आणि त्या स्पर्शात संध्याचं अस्तित्व विरघळू लागलं धूसर होत होत, उजेडात बदलत.मंदिराच्या आत अंधार कमी झाला. एक क्षणभर संध्याचा चेहरा पुन्हा दिसला शांत, मुक्त.
आणि त्या स्पर्शात संध्याचं अस्तित्व विरघळू लागलं धूसर होत होत, उजेडात बदलत.मंदिराच्या आत अंधार कमी झाला. एक क्षणभर संध्याचा चेहरा पुन्हा दिसला शांत, मुक्त.
मंदिराचं दार आता उघडं होतं, पण मागे वळून पाहिलं तर फक्त शांतता होती.धैर्यसिंह मंदीराच्या पायऱ्यांवर बसला होता. त्याच्या चेहऱ्यावर थकवा होता, पण डोळ्यांत शांतता. संध्याचं मुक्त होणं… त्याने बघितलेलं, अनुभवलेलं… हे सगळं एका स्वप्नासारखं वाटत होतं.
पण त्या शांततेतही… काहीतरी राहून गेलं होतं.
पण त्या शांततेतही… काहीतरी राहून गेलं होतं.
तेवढ्यात मंद झुळूक आली. हवेत काहीतरी हलकंसं पसरलं…
धैर्य ...त्याला पुन्हा एक आवाज ऐकू आला
तो दचकून मागे पाहतो पण तिथे कोणीच नव्हतं.
फक्त जमिनीवर एक जुनी चपला… जी संध्याने त्या दिवशी घातली होती.
फक्त जमिनीवर एक जुनी चपला… जी संध्याने त्या दिवशी घातली होती.
"हे… अशक्य आहे!"तो स्वतः शी म्हणाला.
नक्की! तुमच्या मूळ कल्पनेला थरार आणि दृश्य स्पष्टता देत, पहिला पर्याय सुसंगतपणे लिहितो:
तो ती चपला उचलतो… आणि पाहतो, तिच्या तळाशी काहीतरी कोरलेलं होतं.ती अक्षरं त्याच्या हाताला भिडतात…आणि क्षणातच, तीच चिन्हं त्याच्या त्वचेवर उमटतात.तीच मूठभर लिपी जी संध्याने मंत्र लिहिताना वापरली होती.आता त्या अक्षरांनी रक्तासारखा रंग घेतला होता… आणि ती अक्षरं स्वतःच हलू लागली होती.
“मुक्ती फक्त तिची झाली, पण शाप… पूर्ण संपलेला नाही…”ती गेली… आता तुझी पाळी आहे…"अचानक, मंदिराच्या मागच्या बाजूने एक कुजलेला आवाज घुमला.
धैर्यसिंहने आवाजाचा दिशेनं पाहिल अंधार वाढत चालला होता. त्या आवाजाचं स्रोत काही दिसत नव्हतं, पण त्याची सावली मात्र भिंतीवर नाचत होती.
"तू संध्याच्या रूपात माझा विश्वास मिळवलास… पण आता मी खरा आहे."एक अस्पष्ट आकृती पुढे सरकत म्हणाली तिचं शरीर धुक्यासारखं आणि चेहरा ओळखीचा… पण वाकलेला, कुरुप…
"हे… मी?"तो चकित होतं म्हणाला.
तो मागे सरकला, पण आता पायांखाली जमीन नव्हती एक खोल अंधार त्याला ओढायला लागला.
"तूच मृत्यू बनलास, धैर्य… तूच आता इतरांच्या भयाचं कारण होणार आहे!"पुन्हा तोच आवाज,
त्याच्या डोळ्यांपुढे सगळं फिरू लागलं स्मशान, संध्या, त्या मुक्त आत्मा, आणि शेवटी… स्मशानाच्या खाली गाडलेली एक 'पुरातन मूठभर पिशवी' जी कधीच उघडायची नव्हती.पण ती उघडली गेली होती.
धैर्यसिंहचा चेहरा ताणला गेला, त्याचे डोळे काळे पडले
,"मी आता मुक्त नाही… मी आता शाप आहे!"त्याच्या आतून आवाज उमटला.
.
स्मशानात आता पुन्हा एकवार शांतता होती. पण ती शांतता मृत नव्हती ती काहीतरी घडण्यापूर्वीची, अंगात झिरपणारी, हाडं गोठवणारी शांतता होती.
.
स्मशानात आता पुन्हा एकवार शांतता होती. पण ती शांतता मृत नव्हती ती काहीतरी घडण्यापूर्वीची, अंगात झिरपणारी, हाडं गोठवणारी शांतता होती.
अचानक, एक लहानसा टाळ्यांचा आवाज झाला.
धैर्यसिंह जणू झोपेतून जागा झाला. त्याचे डोळे आता पूर्ण काळसर होते. त्याचं शरीर जरी जिवंत वाटत असलं, तरी आत्मा… तो जिवंत नव्हता.
धैर्यसिंह जणू झोपेतून जागा झाला. त्याचे डोळे आता पूर्ण काळसर होते. त्याचं शरीर जरी जिवंत वाटत असलं, तरी आत्मा… तो जिवंत नव्हता.
धैर्यसिंह… नाहीस तू आधीचा!"तू जिच्या मदतीसाठी इतका संघर्ष केला… ती संध्या… ती केवळ एक अडकलेली आत्मा होती.आणि आता तूही तसाच आहेस."आवाज हवेतून येत होता, पण शब्दांचे टोकं त्याच्या हृदयात टोचत होते.
त्याने एक पाऊल पुढे टाकलं, आणि अचानक जमिनीखालून एक करडं झोंबणारं धुकं बाहेर आलं ते त्याच्याभोवती गुंडाळलं गेलं… आणि त्याच्या चेहऱ्यावर एक भयाण हास्य उमटलं.
स्मशानातले सर्व विझलेले दिवे पुन्हा पेटू लागले. एक जुना, जळलेला ग्रंथ हवेत तरंगू लागला, आणि त्याच्या पानांवरून रक्तसर शब्द सळसळत वाहू लागले.
"धैर्यसिंह… तुझ्या आत्म्यात आता काळाचं बीज रोवलं गेलं आहे."त्या आत्म्याचा आवाज गुंजला.
त्या रक्ताक्षरातून एक नवा चेहरा निर्माण होत होता… तो चेहरा संध्यासारखा दिसत होता… पण डोळ्यांत आशा नव्हती फक्त अराजक!
धैर्यसिंहच्या समोर हवा थरथरू लागली. संध्यासारखा दिसणारा तो चेहरा हळूहळू स्पष्ट होत होता… पण ती संध्या नव्हती. तिचं रूप, तिची हालचाल, तिचा आवाज सगळं काही वेगळं होतं.
धैर्यसिंहच्या समोर हवा थरथरू लागली. संध्यासारखा दिसणारा तो चेहरा हळूहळू स्पष्ट होत होता… पण ती संध्या नव्हती. तिचं रूप, तिची हालचाल, तिचा आवाज सगळं काही वेगळं होतं.
"तू माझं रूप पाहिलं, धैर्यसिंह… पण माझं सत्य अजून उलगडलं नाही."ती आकृती म्हणाली आणि पुढे सरकत हवेत झेप घेतली. तिच्या पायाखालची जमीन काळसर पडू लागली. स्मशानातली शांतता आता पुन्हा काळाच्या नादाने कंपित झाली होती.
धैर्यसिंहने जळालेल्या ग्रंथाकडे पाहिलं. त्याची शेवटची काही पानं अजून उघडलेली नव्हती. पण आता त्यावरून थेंबथेंबाने रक्त गळत होतं.
"हा ग्रंथ मला पूर्ण करावा लागेल,पण शेवट कोणता?"
" तो पुटपुटला.तेवढ्यात मागून एक थंड आवाज आला…
" तो पुटपुटला.तेवढ्यात मागून एक थंड आवाज आला…
"शेवट तुझ्या रक्तात आहे."ती आकृती म्हणाली.
धैर्यसिंह मागे वळला आणि त्याला त्याचं प्रतिबिंब पाहायला मिळालं. पण ते प्रतिबिंब आरशात नव्हतं, ते हवेत उभं होतं आणि त्याच्याकडे बघून हसत होतं.
"तूच तो आहेस, जो या शापाचा केंद्रबिंदू बनलास. संध्या… ती फक्त सुरुवात होती."ती आकृती म्हणाली.
त्या क्षणी त्याच्या हातातल्या ग्रंथाची पानं उलटू लागली, आणि एक तेजस्वी धगधगतं चिन्ह प्रकट झालं.
त्या वर्तुळाच्या आत धैर्यसिंह अडकला होता आजूबाजूला काळसर वादळ फिरत होतं, आणि प्रत्येक झुळकीत एक वेगळी आत्मा दिसत होती कोणी रडत, कोणी किंचाळत, कोणी फक्त निर्विकार…
त्याने ग्रंथ उचलला, पण त्यातील अक्षरंही आता हळूहळू मिटू लागली होती.
"ही अक्षरं का पुसली जातायत?" त्याने स्वतःशी विचारलं.
"कारण सत्य विसरलं जातं, धैर्यसिंह. आणि जे विसरलं जातं… ते परत भूत होऊन येतं!"एक जुना, खर्जातला आवाज कानात घुमला
त्याच्या समोर एक नवा चेहरा उमटला. तो चेहरा संध्यासारखाच होता, पण डोळे पूर्ण काळे… आणि चेहऱ्यावर एक क्रूर, विकृत हास्य.
"तू ज्याला वाचवण्याचा प्रयत्न केलास, तीच आता तुला अडकवत आहे. कारण प्रेम जेव्हा अपूर्ण राहतं… तेव्हा ते शाप बनतं!"
आता धैर्यसिंहच्या आजूबाजूचा काळोख जिवंत होऊ लागला… सावल्या एकामागून एक पुढे सरकत होत्या. त्याच्या पायाखालची जमीन थरथरली.
"हा मृत्यू नाही… ही परीक्षा आहे!" त्याने पुटपुटलं.आणि तेवढ्यात…एक नवा आवाज, एक स्त्रीचा,
"तू शेवटपर्यंत लढशील का?"
धैर्यसिंहने डोळे उघडले. त्याच्या हातात एक नवी जादुई मशाल प्रकट झाली…
धैर्यसिंहच्या हातातली मशाल एकदम उजळली… तिचा प्रकाश काळोखाला चिरत पुढं झेपावत होता. त्या प्रकाशाच्या झोतात सावल्या वितळू लागल्या, आक्रोश थांबू लागले.
"हा प्रकाश… माझ्यातूनच निर्माण झालाय?" धैर्यसिंह चकित होऊन बोलला.
आणि मग… त्या प्रकाशाच्या केंद्रातून ती स्त्री आकृती पुन्हा दिसू लागली. संध्या. पण यावेळी तिचा चेहरा शांत होता. डोळ्यांत ना काळोख ना क्रौर्य… फक्त समजूतदार शांतता.
"तुला शोध लागत आहे, धैर्य," माझं अस्तित्व खरं नव्हतं, पण तुझं प्रेम ,तुझा विश्वास, ते खरं होतं."ती म्हणाली,
धैर्यसिंह एक क्षण थांबला."म्हणजे… तू आत्मा आहेस?" त्याने विचारलं.
"हो… मी या स्मशानात अडकलेली एक अधुरी कहाणी आहे. पण तुझ्या प्रामाणिकतेने मला क्षणभरचं मानवाचं रूप दिलं… जे मी विसरलं होतं."
आता संध्याचं शरीर हळूहळू प्रकाशात मिसळत होतं.
"धैर्य, तू इथून बाहेर पडणार आहेस… पण लक्षात ठेव जे सत्य भयाच्या गर्तेत लपलेलं असतं, तेच माणसाला पूर्ण करतं."ती पुन्हा म्हणाली.
धैर्यसिंहने डोळे मिटले.एक हलकी झुळूक आली, आणि त्याने ते उघडलं… तो आता त्या वर्तुळाबाहेर उभा होता.
पण त्याच्या डाव्या हातावर आता एक ठिपका होता एक अंधाऱ्या सूर्याचं चिन्ह.,
पण त्याच्या डाव्या हातावर आता एक ठिपका होता एक अंधाऱ्या सूर्याचं चिन्ह.,
तो डाव्या हाताकडे पाहत होता… आणि तो ठिपका हळूहळू गडद होत चालला होता जणू आतून काहीतरी हलत होतं.
रात्र होती, पण आकाशात चंद्र नव्हता. आकाशात एक विचित्र, काळसर झळाळी होती… आणि त्याच्या कानात एक कुजबुज सुरू झाली.
"तू तिची कहाणी पूर्ण केली नाहीस… संध्याची मुक्ती अधुरी राहिली आहे…"
"पण तिने स्वतः सांगितलं ना की ती फक्त एक अधुरी कहाणी आहे?" धैर्यसिंहने उत्तर दिलं, पण आवाज फक्त त्याच्या डोक्यात घुमत राहिला.
तेवढ्यात, जमिनीवरून एक थंड वाऱ्याची झुळूक आली. झाडं एकदम निस्तेज झाली… आणि एक क्षणात, त्याच्या समोर संध्याचं भेसूर रूप उभं राहिलं तिचा चेहरा पूर्वीपेक्षा वेगळा, अशांत आणि आक्रोशाने भरलेला.
"तू मला विसरू शकत नाहीस, धैर्य…" ती ओरडली.
"संध्या?"
"मी अजूनही इथेच आहे… आणि तुझ्यातही…!" तिचा हात त्याच्या छातीवर आला.
तेवढ्यात, धैर्यसिंहने जोरात किंचाळलं. त्याच्या अंगात काहीतरी उतरल्याचा अनुभव आला. त्या अंधाऱ्या सूर्याच्या चिन्हाने आतून जळायला सुरुवात केली होती.
धैर्यसिंह जमिनीवर कोसळला… शरीर थरथरत होतं. त्या अंधाऱ्या सूर्याचं चिन्ह आता त्याच्या छातीवर अगदी स्पष्ट दिसत होतं जळालेल्या मांसात कोरलं गेल्यासारखं!
"मी… मी कुठे आहे?" त्याच्या आवाजात गोंधळ होता.
आसपास कोणतंही जग नव्हतं… फक्त काळं आकाश, आणि पायाखाली अखंड राख. त्या राखेतून एक एक आकृती वर येत होती चेहऱ्याविना, ओळखिविना.
"हे कोण आहेत…?"
"हे ते आहेत ज्यांना तू विसरलास… ज्यांनी तुझ्यावर विश्वास ठेवला… आणि ज्यांना तुझ्या निर्णयामुळे मुक्ती मिळाली नाही!"
धैर्यसिंहने नजर वर केली त्या आवाजाचा स्त्रोत कोणी नव्हतं… पण तो आवाज आता त्याच्या आतून येत होता.
तेवढ्यात त्याच्या डोळ्यांखालून एक जुनं दृश्य झळकलं संध्याचं हास्य… तिचा मृत्यू… आणि तिचं शेवटचं वाक्य "मी तुझ्यातच आहे."
तेवढ्यात त्याच्या डोळ्यांखालून एक जुनं दृश्य झळकलं संध्याचं हास्य… तिचा मृत्यू… आणि तिचं शेवटचं वाक्य "मी तुझ्यातच आहे."
एक भयानक हसरा चेहरा समोर आला पण पूर्णपणे वेगळा. तिच्या डोळ्यांत प्रेम नव्हतं… फक्त एक तिरसट शांतता आणि काळोख.
"संध्या…?" धैर्यसिंहच्या ओठांवर ते नाव येऊन थांबलं.
"मी आहे संध्याधैर्य… तुझं दुसरं रूप. तू मला जन्म दिला आहेस, आता मी तुला मार्ग दाखवेन."तिचा आवाज खोल, भेदक, आणि धडधड वाढवणारा होता.
"त्या आत्म्यांच्या मुक्तीसाठी नाही… त्यांच्या न्यायासाठी! ज्यांनी या स्मशानात खेळ मांडला… आता त्या प्रत्येकाला त्याच्या मृत्यूची किंमत द्यावी लागेल."
धैर्यसिंह उठला, पण त्याचं शरीर आता हलकं वाटत नव्हतं. हातांचा रंग राखेसारखा दिसू लागला होता, आणि त्याच्या सावलीत दोन आकृत्या दिसत होत्या एक त्याचं जुनं रूप, आणि दुसरं नवीन… अर्धा माणूस, अर्धा अंधार.
"हे काय चाललंय… मी माणूस आहे की भूत?"
त्या रात्री स्मशानात एक नवा आवाज उमटला… एका वृद्ध पुजाऱ्याचा. तो धापा टाकत पळत होता, त्याच्या कपाळावर राख होती, पण डोळ्यांत भीती ठसठसत होती.
"नाही… नाही! मी फक्त आदेश पाळले होते! हे मी जाणूनबुजून केलं नाही!"
त्याच्या मागे धैर्यसिंह आणि संध्याधैर्य सावकाश चालत होते… पण त्या चालीत अशी काही स्थिरता होती, जणू काळ स्वतः थांबलेला.
"तू त्या आत्म्यांना जखडून ठेवलं… त्यांचा आवाज दाबला… आणि आता पश्चात्ताप करत आहेस?"
"त्यावेळी… माझ्याकडे पर्याय नव्हता…" पुजाऱ्याने रडत सांगितलं. "ते सगळं एक विधी होता… मला फक्त ते पूर्ण करायचं होतं…"
संध्याधैर्यच्या डोळ्यांत अचानक लाल तेज चमकलं.
"विधीचा हेतू काय होता?"
पुजाऱ्याने थरथरत उत्तर दिलं, "…त्याग. एका शुद्ध आत्म्याच्या बदल्यात शक्ती मिळवायची होती. त्या मुली चा बळी… आणि तिच्या प्राणांवर उभारलेलं ज्ञान…"
धैर्यसिंहच्या चेहऱ्यावर वेदना उमटली.
"ती मुलगी… संध्या होती का?"
पुजारी गप्प. त्याची नजर खाली. शांतता.
तेव्हा अचानक… त्या स्मशानात एक भयाण किंचाळी उठली आणि पुजाऱ्याचं शरीर जमिनीवर कोसळलं… पूर्ण शांत. त्याचं रक्त, स्मशानातली राख आणि संध्याधैर्यचा छाया एकत्र मिसळत गेली.
धैर्यसिंह मागे वळून पाहतो, आणि पहिल्यांदाच त्याला जाणवतं संध्या अजून कुठे आहेच. पण ती 'ती' संध्या नव्हे.
पुजाऱ्याच्या मृत्यूच्या काही क्षणांनंतर, स्मशानातील वारं थांबलं. धैर्यसिंहच्या पायांखाली जमीन थरथरली… आणि त्या कोरड्या जमिनीवरून हळूहळू रक्ताची एक रेषा पुढे सरकत जाऊ लागली.ती रेषा काही क्षणातच एक पूर्ण यंत्र उभारू लागली एक विधीचक्र. त्यात आकडे, चिन्हं, आणि त्या मध्यभागी सांध्याच नाव.
धैर्यसिंह जवळ गेला. हे काय आहे? कोण करतंय हे सगळं?
तेवढ्यात मागून एक आवाज आला हे तिचं पूर्णत्व आहे.
धैर्यसिंह वळून पाहतो आणि त्याला दिसतो एक नवा चेहरा. एक स्त्री, पांढऱ्या वस्त्रात, तिचं शरीर अर्धपारदर्शक, पण डोळे अगदी स्पष्ट.
तिचं पुनर्जन्माचं चक्र संपायला आलं आहे. ती आता फक्त संध्या राहिलेली नाही. तिच्या आत आता अनेक मृतांच्या कहाण्या जिवंत झाल्यात.