पाहिले न मी तुला..! भाग -8

पाहिले न मी तुला..!
भाग -आठ.
*******

थोड्यावेळात छवी झोपी गेली.आसावरीच्या डोक्यात मात्र तिच्या प्रश्नांचा भुंगा गोल गोल फिरत होता.

"..तू छोटी असतांना तुझी मम्मासुद्धा असेच लाड करायची?" एक निरागस प्रश्न!

त्या प्रश्नाने तिच्या डोळ्यासमोर उभे राहिले तिचे बालपण..
तिचे करपलेले बालपण!!

तिने निजलेल्या छवीच्या चेहऱ्यावरून हात फिरवला आणि डोळे मिटले. आपल्या छोट्याशा चेहऱ्यावरून एक प्रेमळ हात फिरतोय असे तिला वाटत होते. अलगद एक टपोरे मोती गालावर घरंगळायला लागला.
'हा प्रेमळ स्पर्श किती वर्षांपूर्वी मी अनुभवला असेल? कदाचित तीस वर्षांपूर्वी! ह्या चिमण्या छवी येवढीच असेन का मी?' विचारांच्या गर्तेत ती हरवली.

डोळे मिटलेले आणि मन..? ते केव्हाच जाऊन पोहचले भर दुपारच्या रखरखत्या उन्हात! गावात राहणाऱ्या मामाच्या अंगणात! अंगण कसले? तिची तर खेळण्याची हक्काची जागा होती ती. मामाचे घर म्हणजे दोन खोल्यांची झोपडीच. समोर हे अंगण. अंगणात डौलाने उभे असणारे तुरटसर गोड चवीच्या जांभळाचे झाड!

त्या झाडाच्या सावलीत छोटी आसावरी आपल्या बाहुलीसोबत खेळत बसली होती. चार पाच वर्षांची चिमणी पोर. दाटसर कुरळे केस. काहीसे विस्कटलेले. काळ्याभोर डोळ्यांची. नाजूक चणीची!

"आसावरी!"

कानावर आलेल्या हाकेने तिने आपली नजर वर केली. समोर लता.. तिची आई उभी होती. काळीसावळीशी. निस्तेज चेहऱ्याची! कुंकवाविना दिसणाऱ्या मोकळ्या कपाळाची, भोंगळ्या गळ्याची. काही दिवसांपूर्वी असलेले तिचे काळेभोर पाणीदार डोळे आता कोरडेठाक झालेले. अंगावर एक हलकी साडी गुंडाळलेली!

किती दिवसांपासून आईची ही हाक तिने ऐकलीच नव्हती. "आई!" म्हणून गोड हसून ती उभी झाली. तिच्या ओठांवरचं हसू बघून लताच्या चेहऱ्यावर फिकटसे हसू आले.

"बाय मी जाऊन येते हं!"  तिच्या चेहऱ्यावरून हात फिरवून ती म्हणाली.

"कुठे गं आई?" आसावरी.

" इथेच रानात!"  लता जायला निघाली आणि परत माघारी वळली. चिमुकल्या आसावरीचे मुक्यावर मुके घेऊ लागली.
इतक्या दिवसांनतर आई आज प्रेमाचा वर्षाव करत होती. पाच वर्षाचा कोवळा जीव त्यात न्हाऊन निघाला.

"आई,मी सोबत येऊ?" तिने विचारले.

"नको गं बाई. तुझं काय काम?"  बोलता बोलता ती क्षणभर थांबली आणि मग पुन्हा बोलली, "आसावरी, जर मी नाही आले तर एक काम करशील? हे मामाजवळ देशील?"  एक कागदाचा चिटोरा घडी करून तिने तिच्या फ्रॉकेच्या खिशात कोंबला. "मामालाच दे हं, आणखी कोणाजवळ नको."

लताने पुन्हा एकदा तिची पापी घेतली आणि एक घट्ट आलिंगन देऊन जायला वळली. काही न कळल्यामुळे भांबावलेल्या नजरेने चिमुकली आसावरी तिला पाठमोरी बघत राहिली आणि मग परत आपल्या बाहुलीच्या खेळात गुंतली.

"ये चिमणे, प्यायला पाणी आण गं बाई आणि मामीला म्हणावं की मामासाठी चहा ठेव."  कामासाठी तालुक्याला गेलेला मामा सायंकाळचा घरी परतला होता. हातपाय धुऊन त्याने अंगणातल्या खाटेवर बसकन मांडली.

मामा आल्याची वर्दी देत ती स्वयंपाक घरात पळाली. काही बोलायला तोंड उघडणार तोच मामी कडाडली, "माझ्या कानावर आलंय. मी आणते चहा. तू जा."
तांब्याभर पाणी घेऊन आल्यापावली आसावरी माघारी वळली. डोळ्याच्या कोपऱ्यातून चुलीशेजारी चहात पोळी बुडवून खात असलेला मामाचा मुलगा, योगेश तिला दिसला आणि तिलाही भुकेची जाणीव झाली. पण बोलणार कोणाला? ती गुमान मामाच्या हातात तांब्या देऊन त्याच्याजवळ बसली.

"तुझी आई कुठे दिसत नाहीये गं. झोपली आहे का?" आसावरीच्या डोक्यावरून हात फिरवत मामाने विचारले.

"झोपतील कशाला? कुठेतरी गाव उंडारायला गेल्या असतील." त्याच्यापुढे चहाचा कप ठेवत मामी म्हणाली.

"कधीतरी चांगलं बोलत जा की."  मामाचा आवाज करडा झाला तशी नाक मुरडून मामी आत गेली.

आता चांगलाच अंधार पडायला सुरुवात झाली होती तरी लता घरी आलेली नव्हती. तिच्या आठवणीने आजीच्या पदरात तोंड लपवून आसावरी स्फून्दू लागली. आजीला अर्धांगवायू झालेला. मुखातून नीट शब्द उमटत नव्हते. कसेबसे तिच्या डोक्यावरून हात फिरवायचा ती प्रयत्न करू लागली. तरणीताठी पोर कुठे गेली असेल ह्या चिंतेने तिच्याही डोळ्यातून पाणी वाहायला लागले होते.

"तुला काही बोलली होती का गं?" मामानं विचारलं.

"रानात जाते म्हणाली होती." ती काहीसं आठवून म्हणाली.

" घ्या, तेवढंच बाकी राहिलं होतं." मामी दारात येत म्हणाली.
मामाने रागाने पाहिलं तसे ती गप्प झाली.

"मी जाऊन येतो जरा." आपली सायकल घेत मामा.

"अहो थकून आलात. दोन घास वाईच पोटात घाला आणि मग जिथे जायचं असेल तिथे जा." मामी.

"तुला काही गांभीर्य आहे की नाही गं? रानात एक चक्कर मारून आलोच मी."

सायकलवर टांग मारत मामा रानाच्या दिशेने निघाला. वाटेत त्याने गावातील एक दोघांना घेतले. विजेरीच्या प्रकाशात अख्खे रान धुंडाळले पण लता कुठेच गावली नाही.

तासा दोन तासाने खाली मान घालून मामा परतला. आसावरी आजीच्या कुशीत निजली होती. त्याने खिन्न नजरेने तिच्याकडे पाहिले. गालावर ओघळलेल्या आसवांच्या सुकलेल्या रेषा, भुकेने खोल गेलेले पोट..! तिच्याबद्दल एक कणव दाटून आली.

" मुकुंदा, लता भेटली का रे?" आजीचा थरथरणारा हात आणि ओठांची होणारी हालचाल हाच प्रश्न विचारत असावीत हे त्याला कळले.

"आई, येवढया रात्रीचा कुठेच पत्ता लागला नाही गं. सकाळी उजाडल्या उजाडल्या परत जाईन आणि नाहीच पत्ता लागला तर तालुक्याला जाऊन पोलिसांत तक्रार नोंदवून घेईन."
आईजवळ येत मामा समजूत काढू लागला.

"आधी तू जेऊन घे बरं!"  म्हणून जेवणाचे ताट तिच्यासमोर आणून पोळीचा घास समोर केला.

तरुण लेक अशी घर सोडून गेल्याच्या दुःखात त्या माऊलीच्या गळ्याखाली घास उतरेना. तिने ताट बाजूला केले.

"बाबा आपणतरी जेऊया ना." म्हणत योगेश तांब्यात पाणी घेऊन आला.
मामीने जेवण वाढले. जणू काही घडलेच नाही अशा भावात दोघे मायलेक जेवायला लागले.मामाची नजर कोवळ्या आसावरी कडे गेली.

" ही जेवली?" त्याने बायकोला विचारले.

"दिवसभराच्या खेळण्याने थकली असेल म्हणून लगेच झोपी गेली." मंदा उत्तरली.

मुकुंदा आपले ताट बाजूला सारणार तोच मंदाने अडवले, "असे भरल्या ताटावरून उठू नका, थोडेतरी खाऊन घ्या."  त्याने पाण्यासोबत दोनचार घास पोटात ढकलले आणि ताटाला नमस्कार करून उठला. योगेश आणि तिने पोटभर जेवण केले.

झोपायचा प्रयत्न करूनही मुकुंदाचा डोळा लागेना. सारखा लताचा चेहरा नजरेसमोर येत होता.

सात वर्षांपूर्वी त्याने तिचं लग्न शंकरशी लाऊन दिलेलं. शंकर, तिचा नवरा चांगला, सुस्वभावी होता पण घरात गरिबी ठाण मांडून बसलेली.
सासरी दोन दीर, दोन नणंदा. म्हातारे सासुसासरे. लताने सगळ्यांना माया लावली. नवऱ्याच्या मदतीने दीर नणंदेचे लग्न लाऊन दिले. हे सगळे करण्यात आलेल्या खर्चाने त्यांच्या डोक्यावर कर्जाचा डोंगर उभा राहिला.नेहमी दादा वहिनीच्या मागे मागे करणारे दीर कर्ज फेडतांना मात्र पुढे आले नाही. दोन वर्षापासून शेतीची मिळकत देखील कमी झाली होती. शंकर मनातून खचला होता. घरातील परिस्थितीने हतबल झाला होता.

लता सतत त्याला धीर द्यायची, "कोणी नसेल सोबत तरी मी आहे ना? आपण दोघे मिळून कष्ट करू, सगळं ठीक होईल."

त्याचा तिच्यावर विश्वास होता, कदाचित स्वतःपेक्षा काकणभर जास्तच! पण मागच्यावर्षी अवकाळी पावसाने थैमान घातले आणि हातात आलेले पीक डोळ्यासमोर वाहून गेले. शंकर आणि लता.. त्यांच्या डोळ्यातील पाणी थांबायचे नाव घेत नव्हते. आत्ता कुठे मनात जिद्द निर्माण झाली होती, एक आशेचा किरण दिसू लागला होता आणि क्षणार्धात होत्याचे नव्हते झाले.

शंकर लहान लेकरासारखा मुळूमुळू रडू लागला.

" ह्या वर्षी निसर्ग कोपला म्हणून काय झालं? पुढच्या वर्षी आपण पुन्हा हिमतीने लढू. असा धीर सोडून कसे चालेल?" त्याच्या पाठीवर हात फिरवून लता त्याला समजावत होती.

त्याने केवळ आपली मान डोलावली पण नैराश्याचे मूळ मनात खोलवर रुजले होते त्यातून तो सहजासहजी बाहेर पडू शकणार नव्हता.

वर्ष सरलं. तो पुन्हा मेहनतीला लागला. सकाळपासून दिवसभर शेतात नुसते राबराब राबणे. दुसरे काहीच नाही. आता फक्त पावसाची आस होती. मृग नक्षत्र पंधरा दिवसांवर येऊन ठेपला होता आणि अचानक एका सकाळी शेतातच त्याने फास घेऊन स्वतःला संपवले.

लताच्या पायाखालची तर जमीनच सरकली. सगळीकडे नुसती रडारड सुरु झाली. ही मोठी लोकं का रडत आहेत हे लहानग्या आसावरीला कळत नव्हते. बेजारलेल्या कोकरासारखी तिची अवस्था झाली होती. "तुझा बाबा गेला गं ss!" आजी गळा काढून रडत होती. तिच्या रडण्याने आसावरीच्या डोळ्यात अश्रू आले पण 'बाबा गेला' म्हणजे नेमका कुठे गेला? हे तिच्या आकलनापलीकडचे होते.

आणि लता? तिची अवस्था तर बिकट झाली होती. कोणी कुंकू पुसत होते, कोणी तिच्या बांगडया फोडत होते. ती मात्र पुतळ्यासारखी स्तब्ध होती. जेव्हा त्याच्या चितेला अग्नी दिली गेली तेव्हाही तिचे डोळे अगदी कोरडे होते. कसला आक्रोश नाही, कुणाला काही प्रश्न नाही. ओठ एकदम बंद.. शिवल्यासारखे!

शंकर गेल्यानंतर आठवडा लोटला पण लता तशीच होती. तिची ही अवस्था मुकुंदाला बघवेना. लहानग्या आसावरीची नुसती आबाळ होत होती. तो दोघींना आपल्या घरी घेऊन आला. त्याची परिस्थितीही तशी बेताचीच. अर्धांगवायुने खाटेवर असलेली म्हातारी आई,  खाष्ट बायको, मंदा. अतिप्रेमाने लाडावलेला मुलगा, योगेश आणि तो असे त्याचे कुटुंब!

लता आणि आसावरी घरी आल्या. आता त्या कायमच्या इथेच राहणार या विचाराने मंदाचा नुसता जळफळाट व्हायला लागला. शंकर घरी नसला की ती लताला नाही नाही ते बोलायची. लता आपल्याच विश्वात शून्यात नजर लाऊन बसलेली असायची आणि आसावरी दिवसभर अंगणातील जांभळाच्या झाडाखाली खेळत असायची.

आजही ती अशीच झाडाखाली खेळत बसली होती आणि लताने तिला आवाज दिला. बाबा गेल्यापासून आईने मारलेली ती पहिली हाक, ती हाक कदाचित शेवटची असेल असे त्या चिमुकलीच्या ध्यानातही आले नसेल.

"आईss!"
पहाटे ती दचकून जागी झाली.

"आसावरी? काय झाले गं चिमणे?" मुकुंदा तिच्या जवळ येत म्हणाला.

"मामा.. आई? आई कुठे आहे? मला आई पाहिजे."  तिने रडायला सुरुवात केली.

" उगी हं बाळ. सकाळी शोधेन मी तिला." तो तिला थोपाटू लागला.

तिचं रडू काही थांबेना. रडता रडता अचानक तिला आईने दिलेला कागदाचा चिटोरा आठवला.

"मामा आईने जाण्यापूर्वी ना तुला हे द्यायला सांगितले होते." फ्रॉकच्या खिशातील कागद काढून तिने त्याच्या हाती दिला.

त्याने तो कागद डोळ्यासमोर धरला आणि डोळ्यात आसवांची गर्दी व्हायला लागली.
.
.
.
क्रमश:

पुढील भाग लवकरच!

**************
असे काय लिहिले होते त्या कागदामध्ये?
कळण्यासाठी वाचत रहा.. कथामालिका
पाहिले न मी तुला..!

आवडतेय ना ही कथा? आवडत असेल तर लाईक आणि कंमेंट नक्की करा.

साहित्यचोरी हा गुन्हा आहे. लेखक आपल्या कल्पनांना आकार देऊन कथा लिहीत असतात. त्यामागे त्यांचा वेळ, मेहनत असते. त्यामुळे कथेतील प्रसंग, पात्र यांचा कुणीही गैरवापर करतांना आढळून आल्यास कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल याची नोंद घ्यावी.
धन्यवाद!