माय वर्ल्ड मम्मा

स्पर्धा - "राज्य स्तरीय करंडक लघुकथा स्पर्धा"

विषय - आणि ती हसली

शीर्षक - माय वर्ल्ड मम्मा

चमचमत्या चांदण्यांचा
कैफ आज अंबरात
हळव्या त्या ममतेचा
बंध आज या उरात
जाईन जरी कुठवरी
वंदनीय तिचे पाय
माझी माय .. माझी माय .. माझी माय..
माझी माय…… !

रेडिओवर एका गायिकेची मुलाखत चालू होती त्यामध्ये तिने हे गीत गुणगुणलं .. आणि पुढे मुलाखत कंटिन्यू झाली . रिक्षात बसलेली राणी तल्लीन होऊन हे गीत ऐकत होती आणि जसं हे गीत संपलं तसं ती तिच्या आई जवळ गाण्यासाठी हट्ट करायला लागली .

"आई ऽ ते....ते...पायजे ."

ड्रायव्हरने तिरप्या नजरेने तिच्याकडे पाहिल , तसा तो रिक्षात बसल्यापासून तिरप्या नजरेने राणीकडे पाहतच होता . पण शारदाने त्याच्याकडे दुर्लक्ष केलेलं . जी व्यक्ती पहिल्यांदा राणीला पाहील ती पुन्हा वळून तिला पाहायची हे शारदाच्या अंगवळणी पडलेलं . तिने आधी राणीला हळू आवाजात समजावलं नंतर रिक्षावाल्याला विचारलं ,

"अजून किती टाईम ?"

"हे घ्या पोचला."

रिक्षावाला पानाची पिचकारी रस्त्याच्या कोपऱ्यात मारत बोलला .

"आव दादा , आस कुठं बी थुकू न्हाई ."

तिच्या बोलण्याकडे दुर्लक्ष करत तो मीटर बघत बोलला ,
"पन्नास रूपये "

तिने मान हलवत आपल्या पिशवीतून पाकीट काढून त्याच्या हातावर पन्नासची नोट ठेवली‌ आणि रस्त्याने चालू लागली . त्या उंच उंच इमारती , तिथली स्वच्छता , येणारे जाणारे श्रीमंती दाखवणारे कपडे घातलेले लोकं , त्यांच कानावर पडणार फाडफाड इंग्लिश हे सगळं पाहून ती बावरली .

\"कसे असतील ते लोक ? माझ्यासारख्या गरीब बाईला कामावर ठेवतील ना ? त्यांना माझ्या राणीचा तरास तर होणार न्हाई ना आणि राणी ? तिला कसं सांभाळू काम करताना ?\"

एक ना अनेक प्रश्नांनी शारदाच्या डोक्यात रिंगण घातलेलं .  हाताला हिसका बसल्यावर तिच आपल्या मुलीकडे लक्ष गेलं . ती डोळ्यांच्या बाहुल्या वरती करून अप्रूप पाहिल्यासारखं त्या उंच उंच इमारती पहात उड्या मारत चालत होती .

कागदावरील पत्त्याची खात्री करून ती बिल्डिंग जवळ गेली . पण वॉचमनने तिला तिच्या कपड्यांवरून हटकलं .  तो  तुसडेपणाने बोलला ,

" ए बाई,  तू इथे काय करतेस?"

त्याच्या अशा खसकन बोलल्याने शारदा बावरली . ती अडखळत बोलली,
"ते दुसऱ्या मजल्यावरच्या बाईंच्या इथ कामासाठी आलोय."

"फ्लॅट नंबर किती ?"
त्याने अविश्वासाने विचारलं .

शारदाने पटकन कविताला फोन करून खात्री करून त्याला फ्लॅट नंबर सांगितल्यावर वाॅचमनने त्याच्या डायरीत एन्ट्री केली . 

समोरचा मेन काचेचा लॉक दरवाजा , आतून कोणीतरी आल्यामुळे उघडल्यावर वॉचमन ने तिला लगेच सांगितलं ,

"तो दरवाजा बंद झाला तर दुसरं कोणी येईपर्यंत पुन्हा इथेच अडकशील , पटकन जा."

त्याला नमस्कार करून हातातील पिशवी सांभाळत शारदा राणीला घेऊन पायऱ्यांनी दुसऱ्या मजल्यावर गेली .  रूमच्या बाहेर गेल्यावर तिने राणीचे केस नीट केले आणि तिला पुन्हा प्रेमाने समजावलं ,
" बाळा आयला इथ काम लागलं तर आय तुला खाऊ दिलं . तू यका कोपऱ्यात गपचूप बस .  काय खायला प्यायला मागायचं न्हाई . आय..आय करत माझ्या मागं माग करायचं न्हाई ."

डोळ्यांच्या भावल्या वर करत राणीने डाव्या उजव्या बाजूला मान हलवली . आणि शारदाने अस्वस्थपणे दरवाजाची बेल वाजवली . दोन मिनिटांनी दरवाजा उघडला . मध्यम वयाच्या  नीलिमा ताई चष्म्यातून तिच्याकडे निरखून पाहत होत्या .

समोर पंजाबी ड्रेसमध्ये कानाच्या थोडं खालपर्यंत काळे पांढरे केस असलेली , श्रीमंत चेहऱ्याची , चष्म्यातून  निरखत असलेली व्यक्ती पाहून शारदा अवघडल्या सारखी गालात हसली .

"कोण ?" , नीलिमा ताईंनी कपाळावर आठी आणत विचारलं .

शारदा थोडी बावरली,
"ते कविताने पाठवलेलं .  घर कामाला बाई पायजे व्हती ना ?"

"हो , काय काय येतं तुला ?"
त्या आतमधून बोलल्या .

"बगा म्हंजी, धुणीभांडी  , लादीपोछा , सैपाक सगळं करतो  मी ."
शारदा दरवाजातूनच बोलली .

नीलिमाताईंना तिची भाषा खटकली . कविता ही त्यांची पहिली विश्वासू कामवाली.
\"कविताला माझ्या कामाच्या पद्धत माहिती असून तिने हिला कसं पाठवलं ?\"
नीलिमा ताईंनी मनातच विचार केला आणि त्यांनी पुढचा प्रश्न विचारला ,
"शिक्षण किती ?"

शारदा संकोचून बोलली,
"सातवी पास"

नीलिमाताईंना तिला तिथूनच \"जा बाई \" असं बोलावं वाटलं पण दोन दिवस झालेले शिफ्ट होऊन , कपडे साठलेले , भांडी किचन मध्ये वाट पाहत होती . तिला अजूनही दरवाज्यातच उभं पाहून त्या सूचकपणे बोलल्या .

"आत जाऊन भांड्यांच बघ , आणि हो , मला काम चोख लागतं बरं . काम आवडलं तर ठीक -"

"व्हय बाईसाहेब "
शारदाने एकदा राणीकडे पाहिलं . तिच्या डोक्यावरून मायेने हात फिरवत नीलिमा ताईंना बोलली .

"माझं काम होईस्तवर माझ्या लेकराला एका कोपऱ्यात बसू द्याल का ?"

"चालेल "
नीलिमा ताई पेपर उचलत बोलल्या .

   नीलिमा ताईंची पेपर वरून नजर सहज राणीकडे गेली . एक सात आठ वर्षाची मुलगी हाताची घट्ट घडी घालून थोडीशी मान हलवत डोळ्यांच्या बाहुल्या वर करून बसलेली .

\"ती वर का पाहते ?\" हे बघायला  नीलिमा ताईंनी सुद्धा वर पाहिलं . त्यांना वाटलं राणी अप्रूपाने पाहत असेल पण दहा मिनिटानंतर सुद्धा राणीची नजर तशीच होती . तेव्हा त्यांना थोडे विचित्र वाटलं. त्या तिच्याकडेच पाहत होत्या. 

राणीने सरळ नजरेने त्यांच्याकडे पाहिलं आणि एक-दोन सेकंदात पुन्हा तिच्या डोळ्यांच्या बाहुल्या वर गेल्या . त्या थोड्याशा थरथरत होत्या. नीलिमा ताईंना राणीच बघणं खूपच विचित्र वाटलं .

\"जाऊ दे ,मला काय करायचं आहे ?
अशी ही सातवी शिकलेली कामवाली मला नकोच आहे .\" त्या मनातच बोलल्या .

आज त्यांनी गरजेपोटी तिला काम करायला सांगितलेलं , पण त्या पुन्हा शेजाऱ्यांच्या ओळखीने दुसरी कामवाली पाहणार होत्या .
थोड्यावेळाने भांडी , कपडे झाल्यावर शारदा लादी कापडाने पुसू लागली .

"लादी पुसण्यासाठी माॅप आहे."

"व्हय बाईसाहेब , पण त्याला कापडाची सर न्हाय . त्यानं कोपऱ्यातलं , सोप्या खालचं , बेड खालचं न्हाई पुसता येत ." ती तशीच लादी पुसत बोलली .

\"तिला आजच्या दिवसाचे पैसे देऊन घालवायचं \" हे नीलिमा ताईंच आधीच ठरलेलं , त्यामुळे तिचं काम झाल्यावर त्या पॉकेट आणण्यासाठी आतमध्ये गेल्या आणि किचन कट्यावरील स्वच्छ चमकणारी भांडी , दोरीवर अगदी त्यांच्यासारखेच नीटनेटके वाळत घातलेले कपडे पाहून त्यांना तिचं काम आवडलं , लादी सुद्धा एकदम स्वच्छ होती आणि लगेच त्यांचा निर्णय बदलला .

     
       त्यांनी तिला कामावर ठेवून घेतलं . शारदा मनापासून सगळी कामे चोखपणे करत होती . दररोज राणी एका कोपऱ्यात बसून पंख्याकडे बघत बसायची . नीलिमा ताईंना तिचं कोड सुटत नव्हतं .

काही दिवसांनी शारदा सुद्धा थोडीशी मोकळी झालेली . एक दिवस सगळी कामे झाल्यावर दुपारची भाजी साफ करताना नीलिमा ताईंनी तिला विचारलंच,

" ही नेहमी वर पाहते ?"

नीलिमा भाजी साफ करत शांतपणे बोलली,
" तिच्या डोळ्यांच्या भावल्या वरती हायेत."

" म्हणजे हिला दिसतं की दिसत… ??"

" समद दिसतं. "

नीलिमा ताई तिच्याकडे कुतुहलाने पाहत होत्या . हळूहळू त्यांची राणी सोबत ओळख झाली . त्यांच्या विषयी राणीची सुद्धा भीड चेपलेली .
शारदा कडून काम करताना त्यांना तिच्याबद्दल बरीच माहिती झाली . कधी भांडी घासताना , कधी लादी पुसताना ,कधी साफसफाई करताना त्यांनी एक एक प्रश्न विचारून तिच्याबद्दल बरीच माहिती काढलेली आणि शारदा सुद्धा कोणताही आड पडदा न ठेवता जे आहे ते सत्य मांडत होती .

" हिच नाव कोणी ठेवलं ?"

"मीच ! नावात तरी शिरीमंती असावी म्हणून ."

" हिला शाळेत का नाही पाठवत ? "

" वरडोळी बोलून सगळी पोरं चिडवत्यात .  तिच्याकडं बघून हसत्यात . मग ती रडती , आणि ती दुसऱ्यांसारखी न्हाय . थोडं उशिरा समजत तिला . "

"तू तिला स्पेशल चाइल्ड असलेल्या शाळेत का नाही पाठवल .?"
त्यांच्या या प्रश्नावर नीलिमा हसलेली .

" इकडं पोटाची खळगी भरताना माझ्या नाकी नऊ येत ."
आणि थोडी गंभीर होत बोलली ,

"आणि पोरीची जात  !
माझा कुणावरच ईश्वास न्हाई ."

"तुझा नवरा काय काम करतो?"

"माणूस परत्येक कामातनं चार पैक काढायला लागलं , तर कुत्र तरी उभं करल का ? बसला असल कुठल्या पानपट्टी वर बिडी वढत ."

"घरी कोण कोण असतं?"

" सासूपणा मिरवणारी म्हातारी सासू हाय की."

"तुझं घर कसं चालतं?"

" मीच बघतो सगळं ."

" तू सातवीच्या पुढे का नाही शिकलीस ?"

"आई बापाची परिस्थिती नव्हती.
शाळा सोडल्यावर  तीन-चार वर्षांनी लगीन लावून दिलं."

एकदा नीलिमा ताईंनी राणीला रंगबिरंगी मण्यांची मोठी पाटी आणलेली . ती पाटी राणीच्या हातात दिल्यावर राणी धावतच डोळ्यांच्या बाहुल्या वर करत किचनमध्ये गेली आणि ही ऽ  ही ‌ऽ  हसत पाटी   शारदाला दाखवली . तिने ती पाटी पाहिली आणि राणीला तिच्या परीने समजावत बोलली ,

"बाईसाहेबांनी दिली ना ऽ तू त्यांना ही परत दे . आस कुणाचं घ्याच नसतं बाळा . माझा पगार झाल्यावर मी बी तुला असलीच पाटी आणतो , पण् यवढी मोठी नसलं ती ." तिचं बोलणं ऐकून राणीचे ओठ थरथरायला लागले . ती गाल फुगवून रडवेली झाली. तरीपण तिच्या चेहऱ्यावरून मायेने हात फिरवत शारदा पुन्हा बोलली ,

"आग माणसान आयुष्यभर बारीकच र्हाव . ना मोठं व्हावं , ना मोठापणा मिरवावा .. आसल त्यात आनंदी र्हाव ."

तिचं बोलणं राणीला किती समजलं माहित नाही पण तिच्या जीवनाच तत्वज्ञान नीलिमा ताई ऐकतच राहिल्या . त्या मनात बोलल्या ,

\"किती मोठी गोष्ट बोलली ही ! \"

            दिवसा मागून दिवस जात होते निलीमाताईंना सुद्धा आता शारदा आणि राणीचा विरंगुळा झालेला . नवरा आणि मुलगा घरी येईपर्यंत त्या अशाही एकट्याच असायच्या पण आता त्यांनी एकटेपणा या दोघींसोबत वाटून घेतलेला .

     एक दिवस दुपारी शारदा सगळी काम उरकून घेतली आणि नीलिमा ताई काढत असलेल्या पेंटिंग कडे बघत बसलेली . नीलिमाताई त्यांचे अनुभव तिच्याशी शेअर करत होत्या . त्यातलं काही तिला कळत होतं तरं काही डोक्यावरून जात होतं पण नीलिमाताईंना कोणाशी तरी अनुभव शेअर केल्याचं समाधान मिळत होतं . त्यांनी सहज तिला विचारल ,

"शारदा तू कधीपर्यंत राणीला सांभाळणार ?
तुझ्या नंतर तिचं काय? कधी विचार केलास ?"

शारदा मांडीवर झोपलेल्या आपल्या आठ वर्षाच्या राणीच्या डोक्यावरून मायेने हात फिरवत  भाऊक झाली आणि डोळ्याला पदर लावत कातर स्वरात बोलली ,

"जोपर्यंत मी हाय तवर मी तिला माझ्या परिन राणी सारखी सांभाळीन आणि जव्हा जायची येळ यील ,  तव्हा माझ्यासोबतच घेऊन जाईल ."

हे ऐकून नीलिमा ताईंचा ब्रश हातातून गळल्यासारखा झाला . त्यांनी झटक्यात मान वळवून तिच्याकडे पाहिलं ,

" काय बोलतेस तू ?
तुला कळतंय का ?"

शारदा पदरान डोळे पुसत  नाक ओढत बोलली ,
"जग लय वंगाळ ..माझा कुणावरच ईश्वास न्हाई , तिच्या बापावर सुद्धा न्हाई .

मरण कोणाच्या हातात असतं व्हय . पण जर मला आधीच कळलं माझी येळ आलीये तर....
   तिला बी माझ्या सोबतच घेऊन जाणारं ."

तिचं उत्तर ऐकून नीलिमाताई सुन्न झालेल्या .

        त्या दिवसानंतर नीलिमा ताईंनी त्यांचा दुपारचा संपूर्ण वेळ राणीला द्यायचं ठरवलं . शारदा काम करेपर्यंत त्या राणीला मराठी आणि इंग्रजी शिकवू लागल्या .  ती लिहायला - वाचायला कंटाळली की त्या तिला चित्र काढायला शिकवायच्या . ते ती आवडीने करायची . आपल्या लेकीला असं आनंदी पाहून शारदा मुद्दाम काम करायला थोडा वेळ लावायची .

राणीच्या तोंडून अडखळत का होईना इंग्रजी शब्द ऐकताना शारदाचे कान तृप्त होत होते . ती आपल्या लेकीसाठी नवीन स्वप्न बघायला लागलेली .

राणीला पण नवीन काही तरी शिकायला हुरूप येत होता . तिथ कोणी तिच्या वर हसणार नव्हतं , तिला चिडवणार नव्हत , तरं प्रेमाने आणि मायेने बोलणार होतं.. तिला पुन्हा पुन्हा न कंटाळता समजावणार होतं .

         राणी अशी की तिला फक्त बोललेलं कळायचं . किती कळायचं हे शारदालाही  माहीत नव्हतं . तिच्यासाठी ती जगत होती .  तिच्यासाठी कष्ट करत होती पण राणी स्वतःहून अजून पर्यंत कधी व्यक्त झाली नव्हती .  फक्त काही पाहिजे असेल तर तुटक शब्दात बोलायची . अशा आपल्या अंतर्मुख असलेल्या
मुलीला लिहिण्या - वाचण्यात  , चित्र काढण्यात आनंद मिळतोय हे पाहून शारदाही मनोमन आनंदी होती .

एक दिवस निलीमाताईंनी शारदाला आवाज दिला,
"शारदा , आधी हातातलं काम सोडून बाहेर ये ."

शारदा गडबडीने पदराला हात पुसत बाहेर आली .
नीलिमा ताई राणीच्या हातातील कागद शारदाला देत आनंदाने बोलल्या ,

" हे बघ तुझ्या लेकीने काढलं आहे ."

शारदाने तो कागद पाहिला . त्यावर एका बाईच चित्र होतं .   साडी नेसलेली हातात पिशवी घेतलेली आणि वरती स्केच पेनने वाकड्या तिकड्या शब्दांत काहीतरी लिहिलेलं .

" भारी काढलय की !" नीलिमा  हसत बोलली .

" अगं त्यावर  लिहिलेलं  वाच की !"

" मला कुठं कळतं इंग्रजी ?"
शारदा त्या अक्षरावरून प्रेमाने बोटे फिरवत बोलली .

" अगं तिने लिहिलंय,
\" माय वर्ल्ड मम्मा \" ...!

म्हणजे , तू तिचं जग आहेस . तिच्यासाठी सगळं काही आहेस आणि हे लिहायला मी नाही सांगितलं बरं . तिचं तिनेच लिहिलंय .... स्वतः हून ..!"

त्यांचं बोलणं ऐकून शारदाने आपल्या लेकीकडे पाहिलं . डोळ्यांच्या बाहुल्या वर करून ही ऽ ही ऽ  हसत राणी लाडात आपल्या आईकडे पाहत होती . पण डोळ्यातल्या पाण्याने राणी तिला दिसलीच नाही . 

तिने पुन्हा त्या चित्रावरून मायेने हात फिरवला आणि हलकेच गालात हसली , मग हसता हसताच रडली . कारण आज पहिल्यांदाच तिची राणी चित्राद्वारे व्यक्त झालेली .  तिने तिच्या आईबद्दल प्रेम व्यक्त केलेलं .

शारदा त्या चित्रावरून मायेने हात फिरवत वेड्या आशेने अडखळत बोलली ,

"बाईसाहेब..... माझी राणी....."

" हा बोल ना थांबलीस का ?"
नीलिमाताई प्रेमाने बोलल्या.

शारदा त्या चित्रावरून हात फिरवत वेड्या आशेने तोंडात पुटपुटली ,

"माझी राणी मोठ्ठी चित्रकार हुईल का ?"

नीलिमाताई हसत बोलल्या,
" का नाही होणार ? मी आहे ना? बघशील तू..
ती खूप मोठी चित्रकार होईल.. तिची पेंटिंग्स बघायला परदेशातून लोक येतील .
तिचं नाव सगळीकडे झळकेल. तिचं व्यंग तिच्या कलेने झाकोळल जाईल."

नीलिमा ताईंच बोलणं ऐकून शारदाच्या डोळ्यातून आनंदाश्रू वाहू लागले . तिने त्या चित्रावर ओठ टेकवत आपल्या आनंदाश्रूंनी ते चित्र भिजवून आपल्या लेकीला आशिर्वाद दिला .

समाप्त

©® प्रियांका (सुभा) "कस्तुरी"

जिल्हा - सातारा, सांगली.