मी कात टाकली भाग -6

"म्हनुन म्या साफ बजावलय पोरीला.आता फक्त घरी राहुन समदी काम शिकुन घ्याची..बरोबर बोलले ना गुरूजी म्याऽऽ??"

अत्यंत हुशारीने मामीने आपल्या डोक्यातले विचार सरांनी पुढचा शिक्षणाचा विषय काढण्या आधीच सांगुन टाकले म्हणजे सरांनी त्याच्यापुढे जाऊन पुन्हा काही विचारणेच नको…

वर्गातले तऱ्हेतऱ्हेचे विद्यार्थी हाताळण्यात उभा जन्म गेलेल्या सरांना मामीची ही हुशारी न समजेल असे थोडीच होते.

स्वत:ला बारा गावचे पाणी पिल्यागत हुशार समजणाऱ्या मामीला सरही तितक्याच हुशारीने अत्यंत सहजपणे म्हणाले,"आता ह्यात मी काय बोलणार तुळसा मामी..हा तुमच्या घरचा मामला.तुम्हाला जे योग्य वाटेल ते तुम्ही करा…"

सरांच्या ह्या वाक्यानी आश्चर्यचकित व्हायची पाळी मामीची होती.

मास्तर तर आपल्याला मुक्तीच्या शाळंविषयी काहीच बोललं नाही मग मला हिकड बोलावलयं तरी कशापायी..?"

मामीच्या मनात विचारांची गर्दी सुरू झाली.त्यांचा चिंताक्रांत चेहरा बघुन जास्त न ताणता सरांनीच बोलायला सुरवात केली,"तुळसामामी...माझे जरासे काम होते तुमच्याकडे….कराल का?"

भांबावलेल्या मामीचा चेहरा बघण्यालायक झाला होता हे ऐकुन जेव्हा सर म्हणाले की त्यांचे मामींकडे काम आहे..आता ह्या शिकल्या सवरलेल्या मास्तराचं माझ्यासारख्या अडाणी बाईकडं काय बर काम???

आपले विचार मनातच दाबत संभावितपणे मामी विचारत्या झाल्या,"तुमचं.!!अन् माझ्याकडं काऽऽऽम???ते काय बरं? ??"

त्यावर स्मित करत सर म्हणाले,"त्याचं काय आहे की माझी लेक सरोज तालुक्यात दिलीय माहितच आहे की तुम्हाला..तर तिच्या घरी कसली तरी पूजा ठेवलीय.तिने मुक्ताला मदतीकरता बोलावुन घेऊन या म्हणाली मला.आता तशीही मुक्ताची शाळा संपलीय तर ती रिकामीच आहे मग म्हणलं विचारून पहाव तुम्हाला.तुमची परवानगी असेल तर एक दोन दिवसात नेऊन आणुन सोडेल मी पुन्हा घरी."

आत्ता कुठ मामीच्या टक्कुऱ्यात प्रकाश पडला.इतक्यावेळ तिला उगाच वाटत होत की सर मुक्ताला पुुढं शिकु द्या म्हणुन गळ घालायलाच आपल्याला बोलावले पण आता हे तर वेगळच कारण हाय...काय करावं परवानगी द्यावी का?पन आशी निसतीच..बदल्यात काही मिळाया नगं का!!!!

तिला गहन विचारात बघुन सर लगेच पवित्रा बदलत म्हणाले,"तुळसामामी काही घाई नाही.तुम्ही घरी जाऊन विचार करून सांगा.

नसेल जमत तरी काही हरकत नाही.सरोजने मुद्दाम मुक्ताचे नाव काढले म्हणुन विचारले नाहीतर दुसरे बरेच लोक आहेत.माझ्या कामाला कोणी नाही म्हणणार नाही.कोणी ना कोणी मिळेलच.."

सरांचा बदलेला पवित्रा बघुन मामीला वाटले आता जास्त उशीर केला तर आपली संधी हातची जाईल.मुक्तीला कामाला पाठवायच्या बदल्यात काही किडुक मिडुक धान्य-पैका मिळत आसलं तर कशाला सोडाऽऽ…"

मामी लगेच घाईतच म्हणाल्या,"न्हायऽऽ तस न्हाई म्हणायच काय बी कारण न्हाई परं त्याच्या बदल्यात काही धानधुन मिळाल तरऽऽऽ…..!त्याच काय हाय मास्तर, आता मुक्ती घरी नसली म्हंजे समदी बाहेरची घरची काम मलेच बघाया लागतात.मग माझी मजुरी डुबती न्हवं तिकडची त्यामुळं ईच्चारलं…"

मामीनं चाचरतच आपला मनसुबा सांगितला.

मामींचा स्वभाव कसाय ह्याची पुरेपुर जाण असलेल्या गंधे सरांना ही मागणी अपेक्षितच होती.ते लगेच म्हणाले,"होऽऽ..होऽऽ.अहो सरूचे घर चांगले खानदानी आहे.ती नक्कीच काहीतरी दिल्याशिवाय रिकाम्या हाती पाठवणार नाही मुक्ताला..त्याची काळजी नका करू.त्याबाबतीत निश्चिंत रहा.फक्त तुमची परवानगी असेल तर मग मी गावचे टिकीट काढतो.

त्यावर खुष होऊन मामीने तालुक्याला जायची परवानगी देऊन मोकळ्या झाल्या.काही पायली धान्याच्या बदल्यात मुक्ताला तालुक्याला जायचा सौदा झाला.

इकडे मामीला आपल्या हुशारीवर स्वत:चेच कौतुक वाटत होते तर सरांना मुक्ताला कॉलेजला नेता येण्याची नेमकी कळ सापडल्याची खुषी होत होती.ही अशी कळ होती जी कधीही दाबली की मामींकडुन मुक्तासाठी बिनदिक्कत परवानगी मिळणार होती.

मुक्ताला जसे मामीकडुन कळले की सर तिला तालुक्याला कामासाठी नेणार आहेत तेव्हा तिलाही मामी इतक्या खुषीत कशी तयार झाली ह्याचे आश्चर्य वाटले पण तसे चेहऱ्यावर न दाखवता तीने मुकपणे मान हलवुन होकार दिला.

आता दोन दिवसांनी तिला तालुक्याला जायचे होते.तिच्याकडे घरातले दाेन परकर पोलके सोडता तिसरा कपडा नव्हता ठेवणीतला.काय करावे विचार करताच तिची नजर केदारच्या कपड्यांवर पडली.दरवर्षी शाळेतुन गरीब मुलांना मोफत गणवेश मिळत असे पण केदार शाळेतच जायचा नाही त्यामुळे त्याचे गणवेश जसेच्या तसे नविन कोरे करकरीत होते.आता तर ते त्याला लहान झाले म्हणुन मामींनी तसेच वेगळे ठेवुन दिले होते.मुक्ताने हळुच जाऊन त्यातला एक सदरा काढला.तिला तो व्यवस्थित बसत होता फक्त बाह्या उंचीला जास्त होत्या.मग तिने व्यवस्थित त्यांना एक इंच कापुन आपल्या मापात सुई दोऱ्याने शिवुन घेतल्या.त्यावर शाळेचा तिचा पेटीकोट स्वच्छ धुवुन वाळवुन घडी करून ऊशाखाली ठेवला.दोन दिवसात त्याला बरोबर छान इस्त्रीसारख्या घड्या पडल्या.तिला बाहेर जाण्यासाठीचा ड्रेस तयार झाला हे पाहुन तिची तिच आनंदुन गेली.

    ~~~~~~~~~~~~~~~~~

ठरल्याप्रमाणे सर आणि मुक्ता तालुक्याच्या गावी आले.अगोदर आपल्या मुलीकडे सरोज कडे जाऊन मग पुढे कॉलेजला जावे असा विचार करून सर मुक्ताला घेऊन सरोजच्या घरी आले.सरोजचे घर म्हणजे मोठा वाडाच होता.मुक्ता भिरभिरल्या नजरेने तिच्या वाड्याला बघत रीहीली.तिकडे दोन खाेलीच्या खोपटात आयुष्य गेलेली मुक्ता आज पहिल्यांदाच इतके मोठे घर आतुन पहात होती.ती वाड्याला आपल्या नजरेत सामावत असतानाच सरू समोर आली.बाबांना आलेल पाहुन ती आनंदीत झाली पण सोबत मुक्ताला बघुन जास्तच आश्चर्यचकीत झाली.तिने पाणी देतादेताच खुणेनेच प्रश्न केला.त्यावर सरही थांब सांगतो असे डोळ्यांनीच बोलले.मग मुक्ताला खायला द्यायच्या बहाण्याने आत पाठवुन सरोजने सरांना पुन्हा मुक्ताच्या येण्याचे कारण विचारले.

त्यावर सरांनी तिला तिची सगळी कर्मकहाणी इथ्यंभूत वर्णन करून सांगितली.सरोजला खूप कौतुक वाटले मुक्ताचे.एवढ्या हालाकीच्या परिस्थितीत आलेल्या संकटांवर मात करून किती मोठे यश मिळवले पोरीने.पण मामीला तिचे काहीच कसे कौतुक नाही..तिला खूप वाईट वाटले.

तिकडचा पाहुणचार उरकुन जरा फ्रेश होऊन दोघेही महाविद्यालयाकडे जायला निघाले.

कॉलेजच्या प्रवेशद्वारापाशी पोहोचताच मुक्ताची पावले थबकली.त्या विशाल प्रवेशद्वाराकडे ती पहातच राहीली.त्यांच्या गावच्या वेसीची कमान तिला मोठी वाटायची पण ही कमान तर त्याहुनही भव्य होती.प्रवेशद्वाराच्या पुढे विस्तीर्ण मैदान आणि मैदानाला लागुन चहोबाजुंनी गोलाकारात स्थापलेली ईमारत.मधोमध मोठ्ठा पॅसेज.पॅसेज चढुन आत जाताच सर्वात अगोदर प्रिन्सिपल केबिन जिकडे दोघांनाही जायचे होते.आत्तापर्यंत शांत असलेल्या मुक्ताला तो विस्तीर्ण परिसर बघुन आधीच दडपण आलेले त्यात प्रिन्सिपल केबिन जसजशी जवळ येऊ लागली तिची धडधड अधिकच वाढली.

गावाबाहेर कधीही न गेलेल्या मुक्ताला इतक्या मोठ्या भव्य इमारतीला बघुनच दडपण आलेले.त्यात गंधे सरांनी तिला सांगीतले होते की प्रिन्सीपल सर तुझी छोटीशी मौखिक चाचणी घेतील तर न घाबरता तु व्यवस्थिच उत्तरे दे.आता हे नविन सर नेमके काय विचारतील?आपल्याला उत्तर देता नाही आले तर कॉलेजात दाखला मिळेल नाऽऽ..?मनात अनेक शंका आणि प्रश्नांनी गर्दी केली.

विचारांच्या तंद्रीतच ते प्रिन्सीपल केबीन समोर येऊन पोहोचले.

गंधे सरांनी तिला बाहेर बसायला सांगुन ते एकटेच आत गेले.प्रिन्सीपल गंधे सरांची वाटच पहात होते.

मित्रांच्या अनौपचारिक गप्पा उरकल्यावर मग गंधे सर मूळ मुद्द्यावर आले.आपल्या मित्राला मस्करीतच म्हणाले,"तुझ्या कॉलेजचे उज्वल भविष्य ह्या केबीन बाहेर वाट पहात बसलेय नंद्या."(नंद्या हे टोपण नाव...त्यांचे खरे नाव नंदकुमार टोपे.)

"तुला तिच्या हुशारीची काय परीक्षा घ्यायची ती घे.माझ्या शिस्तीत वाढलेली विद्यार्थिनी बघ तुझ्या प्रश्नांची कशी सुट्टी करते ते!!"

बोलता बोलताच प्रिन्सीपल सरांनी बेल वाजवुन केबीन बाहेरच्या चपराश्याला मुक्ताला आत पाठवायचा निर्देश केला.

ती भीतभीतच केबीनमधे गेली.

सरांनी हसतमुख प्रसन्न चेहऱ्याने तिला समोरच्या खुर्चीत बसायला सांगितले पण तीने उभे रहाणेच ठिक समजले.ती म्हणाली,"माझ्या आदरणीय गुरूजनांसमोर मी उभी रहाणेच ठिक आहे सर.." तिच्या ह्या वाक्यानेच टोपे सरांचे मन जिंकुन घेतले तिने.इथेच तिच्या व्यक्तित्वाची पहिली ओळख त्यांना पटली.

मग त्यांनी तिचे नाव,गाव,तिला दहावीत मिळालेले मार्क्स अशा प्रश्नांनी सुरवात केली.

तिने स्वच्छ आवाजात उत्तरे दिली.प्रिन्सीपल सरांची नजर बोलता बोलता त्यांच्या समोरच्या भिंतीवर पडली.तिकडे एक श्लोक संस्कृतात लिहीलेला होता.त्यांना काहीतरी सुचले.त्यांनी मुक्ताला विचारले,"मुक्ता बेटाऽऽ..तुझ्या पाठिमागे भिंतीवर एक श्लोक लिहीलेला दिसतोय.वाचुन सांग पाहु काय आहे?

'विद्या विनयेन शोभते।' 

असा तो श्लोक होता.

मुक्ताने तो खड्या आवाजात वाचुन दाखवला.

मग प्रिन्सीपल सर म्हणाले, " ह्याचा अर्थ तुला माहितीय का?

त्यावर तीने होकारार्थी मान डोलावली.

सर म्हणाले व्हेरी गुड पण अशाच अर्थाचा एखादा श्लोक तुला येत असेल तर सांग पाहु..??

तिने जरावेळ आठवायचा प्रयत्न केला.स्वत:च्या मेंदुला ताण दिल्यावर तिला एक संस्कृत सुभाषित आठवले.ती लगेच म्हणाली,"सर,,एक सुभाषित आठवतेय सांगू का…?"

"यस शुअर..गो अहेडऽ..!"

प्रिन्सीपल बोलले..तसे मुक्ताने तो श्लोक खालीलप्रमाणे सांगितला.