पुर्वावलोकन
आतापर्यंत आपण गरिबी व श्रीमंती मधील अंतर बघितलं. अनुला लागलेली लॉटरी तानियाच्या आईने बदलून पन्नास लाख बळकावल्याचं बघितलं. तसेच तानिया अनाथ आहे. अगोदर तिच्या आईने तिच्यावर अनेक बंधनं घातली होती पण आता त्यांना जाणीव झाली आहे की प्रत्येक मुलाची अभ्यासाची क्षमता वेगळी असते. त्यामुळे तानिया आनंदी आहे. तसेच अनुच्या वडिलांना कारखान्यात काम मिळाल्यामुळे त्यांचं कुटुंब देखील आनंदी आहे.
आता पुढे
तानियाच्या दिवाळीच्या सुट्ट्या मजेत गेल्या होत्या. यावेळेस तिच्या आईने तिला देशपांडे सरांकडे ट्युशन लावले नव्हते. तसेच तिला टीव्ही बघण्यापासून किंवा अर्नव व अनुसोबत खेळण्यापासून अडवलेही नव्हते. तसेच तिला आता निकालाचं टेंशन पण नव्हतं. तसेच तिच्या आईकडून तिचे लाड देखील होऊ लागले होते.
तसेच तिला स्वतः बद्दल एक गोष्ट कळाली, त्या गोष्टीकडे तिचं तेवढं लक्ष कधी गेलेलं नव्हतं. तसेच तिच्या आईबाबांचं देखील तेवढं लक्ष गेलं नव्हतं. एकदा ते तिघे खेळत होते. तानिया काहीतरी बोलत होती.
"आपण रोजरोज एकच खेळ खेळतो. लपंडाव. आता सगळ्या लपण्याच्या जागा आपल्याला माहित झाल्या आहेत. मला तर आता हा खेळ बोअर वाटतोय. दुसरा काही खेळ सुचवा. हा खेळ...."
ती बोलतांना मधेच थांबली. अनु तिच्याकडे एकटक बघत होती. स्मितहास्य करत होती. तानिया गोंधळली होती.
"काय झालं अनु. असं काय बघतेय?"
"तुझा आवाज खूपच छान आहे तानिया. मला हे खूप दिवसांपासून जाणवत आहे."
"हो तानिया खरंच. माझं तेवढं लक्ष गेलं नाही कधी या गोष्टीकडे पण अनु बरोबर बोलतेय. मला तर वाटतं तू गाणं म्हणणं ट्राय करायला पाहिजे."
"हो तानिया. खरंच."
तानियाने त्यांच्या बोलण्याकडे तेवढं लक्ष नाही दिलं. तिला अगोदर कुणी याबद्दल बोललं नव्हतं. तसेच तिला हे जाणवलं देखील नव्हतं. पण नंतर तिच्या डोक्यात अनु व अर्नव चे ते शब्द खेळत राहिले. हळूहळू तिला जाणवलं की तिचा आवाज खरंच चांगला आहे. तिने ठरवलं तिला संगीताचे क्लास जॉईन करायचेच म्हणून.
एके दिवशी तिची आई टीव्ही बघण्यात व्यस्त होती. ती त्यांच्याजवळ गेली.
"आई ऐक ना. ईकडे बघ."
तिने त्यांच्या गालावर हात ठेवला व त्यांचा चेहरा तिच्याकडे वळवला.
"हो बोल."
"आई मला म्युजिक शिकायचं आहे."
त्या तिच्याकडे बघून स्मितहास्य करू लागल्या.
"काय? म्युजिक. हे अचानक कोठून आलं?"
"दोन-तीन दिवसांपूर्वी आम्ही खेळत होतो तेव्हा अनु मला म्हणाली की माझा आवाज खूप चांगला आहे. नंतर अर्नव पण म्हणाला की खरंच मी गाणी म्हणायला पाहिजे."
त्यांनी तिच्या डोक्यावर हात फिरवला.
"आवाज तर तुझा चांगला आहे! बरं ठीक आहे. बघते मी जवळपास कुठं म्युजिक क्लास आहे का आणि सांगते नंतर तुला. नंतर मंग कर जॉईन. चालेल?"
"हो आई, ठीक आहे."
नंतर तिने म्युजिक क्लास जॉईन केला. तिला त्यामध्ये खूप आनंद वाटू लागला. तसेच तिला म्युजिक मध्ये इंटरेस्ट देखील येऊ लागला. आवाज तर तिचा चांगला होताच. तिच्या सुट्ट्या छान गेल्या.
नंतर काही दिवसांनी शाळा उघडल्या. दिवाळीचे लाडू, फटाक्यांची आतिषबाजी, धम्माल, आराम हे सगळं संपलं होतं. आता शाळा, वर्ग, सकाळी लवकर उठणं, अभ्यास, गृहपाठ, वही, पुस्तक, पेन, पेन्सिल हे सगळं सुरु झालं.
मॅडम शिकवत असतांना शाळेचे वॉचमन सूचनेचं रजिस्टर घेऊन आले. मॅडमनी ते रजिस्टर हातात घेतलं व त्या वाचू लागल्या.
"सर्व विद्यार्थ्यांना सूचित करण्यात येते की उद्या दिनांक सतरा नोव्हेंबर रोजी तुमचा सहामाही परीक्षेचा निकाल लागणार असून सर्व विद्यार्थ्यांनी त्यांच्या पालकांना सोबत घेऊन उपस्थित रहावे. पालक सोबत नसल्यास प्रगतीपुस्तक देण्यात येणार नाही."
अनु व तानिया दोघींचा उद्या सहामाही परीक्षेचा निकाल होता. अनु अर्थातच नेहमीप्रमाणे निकालासाठी उत्सुक होती. तानिया देखील यावेळेस घाबरलेली नव्हती. तिच्या मनात भिती व उत्सुकता दोन्ही नव्हतं.
अनुने तिच्या आईला नेहमीप्रमाणे लवकर झोपायला सांगितलं. तिला खात्री होती यावेळेसही ती पहिली येणार म्हणून. ती विचार करू लागली की तिला बक्षीस काय मिळणार. मागच्या वेळेस अकबर व बिरबल यांच्या गोष्टींचं पुस्तक मिळालं होतं. यावेळेस काय मिळणार? रंगपेटी किंवा स्केचपेन? एखादी वही मिळाली तरी चांगलं होईल. जाऊद्या उद्या कळेलच, असं स्वतः ला म्हणून ती झोपी गेली.
दुसऱ्या दिवशी तिने युनिफॉर्म घातला. काही ठिकाणी तो शिवलेला होता ; पण स्वच्छ होता. तिच्या आईने तिला दोन वेण्या घातल्या. नंतर त्या दोघी शाळेकडे निघाल्या. तानियाने देखील शॉवरमध्ये अंघोळ केली. छान युनिफॉर्म, शूज, आयकार्ड सगळं घातलं. तिला तयार करतांना तिच्या आईने विचारलं.
"भिती तर वाटत नाहीए ना निकालाची?
तिने मानेनेच नाही असं उत्तर दिलं.
"काळजी करू नकोस. जेवढे येतील तेवढे. यावेळेस तू चांगला अभ्यास केला आहेस. मागच्या वेळेसपेक्षा नक्कीच चांगले येतील."
तिने मान हलवली. ती आज जितकी आनंदी होती तितकी आनंदी कोणत्याच निकालाच्या दिवशी नव्हती. मुळात ती नेहमी घाबरलेली व चिंतेत असायची.
अनु व तिची आई शाळेत येऊन पोहोचली. मॅडमनी अनुला बघताच त्या दोघींचे हसून स्वागत केले. त्यांनी अनुच्या डोक्यावर हात फिरवला.
"खूपच हुशार आहे अनु. नेहमीच पहिली येते. यावेळेस देखील पहिली आली आहे. हे घे अनु तुझं प्रगतीपुस्तक आणि हे तुझं बक्षीस."
तिने बक्षीस हातात घेतलं. कंपास होता. ती खुश झाली. मॅडमनी तिचं तोंडभरून कौतुक केलं. मंग त्या दोघी निघाल्या. अनु व तिची आई, दोघी नेहमीप्रमाणे खुश होत्या. त्यांना तिचा अभिमान वाटत होता. तसेच ती त्यांची गरिबी मिटवेल अशी आशा सुद्धा त्यांच्या मनात आता हळूहळू डोकावत होती.
त्या दोघी घरी येत असतांना त्यांना त्यांच्या घराजवळ राहणाऱ्या वनवे काकू भेटल्या. त्या थोड्या चिंतेत दिसत होत्या. अनुच्या आईने त्यांना विचारल्यावर त्यांनी सांगितलं, त्यांच्या मुलाने कोणत्यातरी अमुक-तमुक कार्यालयात नोकरीसाठी अर्ज केला होता. त्यांचा मुलगाही खूप हुशार होता. लेखी परीक्षेमध्ये यादीत त्याचं नाव दुसऱ्या क्रमांकावर होतं. त्यांना वाटलं होतं की त्याला नोकरी लागेल व त्यांची परिस्थिती सुधारेल. पण त्याला नोकरी लागली नाही. त्या पुढे म्हणाल्या.
"आपल्या सारख्या गरीब लोकांसोबत असंच होतं. माझ्या दिनेशने एवढी मेहनत केली होती. कुणीतरी नक्कीच पैसे खाऊ घालून त्याचा हक्क हिरावून घेतला. खूप तुळतुळ वाटते हो वहिनी."
त्यांना अनुच्या आईने समजावलं. नंतर त्या निघून गेल्या. अनुच्या डोक्यात मात्र विचारांचं थैमान आलं होतं. निरागस अनुला आदर्श दिसणाऱ्या जगाच्या विदारकतेचं पहिल्यांदाच दर्शन झालं होतं. तिला आता कळत होतं की तिची आई का नेहमी म्हणत असते की दिसतं तसं नसतं! तिच्या हातातील बक्षीसाचं व प्रगतीपुस्तकाचं महत्व तिच्यासाठी क्षणातच कमी झालं होतं. ती सुन्न झाली होती.
क्रमश.
#ट्रॅजेडी ऑफ द डे
"माझ्या दिनेशने एवढी मेहनत केली होती. कुणीतरी नक्कीच पैसे खाऊ घालून त्याचा हक्क हिरावून घेतला. खूप तुळतुळ वाटते हो वहिनी."
©Akash Gadhave